- Chính tôi nghe chuyện như vầy:
- Một thời Đức Phật đủ đầy người theo,
- Hai trăm năm chục tỳ-kheo,
- Ở Kỳ-xà-quật thành La-duyệt-kỳ.
- Trước giờ thọ thực thường thì,
- Thế Tôn cầm bát khoác y ra ngoài.
- Khi người ra đến vườn cây,
- Thấy con trưởng giả tên là Thiện Sanh. O
- Hàng ngày mỗi sáng ra thành,
- Đến vườn ngắm cảnh xung quanh một vòng.
- Sau khi tắm rửa vừa xong,
- Rồi liền kính lễ một vòng sáu phương:
- Nào là Nam, Bắc, Tây, Đông,
- Nào là Trên, Dưới khắp cùng sáu phương. O
- Bấy giờ Đức Phật Thế Tôn,
- Thấy người lễ lạy sáu phương chân thành.
- Ngài liền thăm hỏi Thiện Sanh:
- Vì sao mới sáng một mình ra đây,
- Vì sao ra giữa vườn này,
- Vì sao tắm rửa hình hài mới xong,
- Tỏ niềm cung kính một lòng,
- Đã liền đảnh lễ khắp cùng sáu phương? O
- Thiện Sanh trước Phật tỏ tường:
- Trước khi quá cố, cha con dạy rằng:
- Nếu con muốn đáp thâm ân,
- Phải thường mỗi sáng lễ Thần sáu phương. O
- Đông Tây Nam Bắc vẫn thường,
- Rồi thì Trên Dưới sáu phương đủ đầy.
- Con vâng lời dặn đó hoài,
- Chưa từng trái ý bấy nay một lòng.
- Nên khi tắm rửa vừa xong,
- Con liền kính lễ một vòng sáu phương. O
- Thế Tôn giảng giải tinh tường,
- Các phương ắt hẳn đã từng có tên.
- Nhưng theo các pháp thánh hiền,
- Không vì sáu hướng mà phiền lễ đâu.
- Thiện Sanh lạy Phật mong cầu,
- Xin Người chỉ dạy trước sau tận tường.
- Cho con hiểu rõ cội nguồn,
- Mà người hiền thánh vẫn thường lưu tâm. O
- Phật liền ban dạy lời rằng:
- Lắng nghe, con hãy ân cần lắng nghe!
- Giải trừ thắc mắc, hoài nghi,
- Để mà soi xét, tư duy rọt rành.
- Thế rồi Phật bảo Thiện Sanh:
- Đã là trưởng giả tự mình luôn luôn. O
- I.
- 1. Thực hành mười bốn pháp thường,
- Để mà che chở sáu phương an lành.
- Gọi là "khéo sống": "Thiện sanh",
- Không cho bốn nghiệp phát sinh não phiền.
- Tiêu trừ bốn nghiệp trước tiên:
- Dối gian, trộm cướp, sát sanh, dâm loàn.
- Bốn nhân sinh nghiệp hung tàn,
- Tham lam, sân hận, kinh hoàng, ngu si. O
- Sáu nhân xui khiến tài suy:
- Rong chơi lêu lỏng, rượu chè buông lung,
- La cà đàn hát tiệc tùng,
- Đam mê cờ bạc, rối tung cửa nhà,
- Giao du bè bạn xấu xa,
- Chây lười biếng nhác rồi ra đủ điều. O
- 2. Sáu nhân phá sản hại nhiều,
- Mỗi nhân còn có sáu điều hiểm nguy.
- 2.1 Sáu điều hại của rượu chè,
- Tiềm tàng trong cái đam mê loại này:
- Làm cho tốn của hao tài,
- Dễ sinh gây gổ, người ngoài miệt khinh,
- Dễ dàng bệnh tật nảy sinh,
- Tổn thương danh dự thật tình đâu hay,
- Xấu danh mất nết hổ mày,
- Lại còn trí lực mỗi ngày một suy. O
- 2.2 Rong chơi lêu lỏng thường thì
- Tự mang sáu nghiệp hiểm nguy vô mình:
- Tự thân không thể giữ gìn,
- Vợ con đâu dễ được mình chở che,
- Bảo trì tài sản dễ gì,
- Xảy ra việc ác, người nghi cho liền,
- Nạn nhân miệng tiếng liên miên,
- Tự mình chuốc lấy lụy phiền thương đau,
- Bạn hiền khinh rẻ xa nhau,
- Loại này chẳng đáng, ai trao duyên tình. O
- 2.3 La cà ca kỷ trà đình,
- Tự mang xấu hại vô mình luôn khi:
- Đến nơi đàn hát mê ly,
- Đến nơi ca nhạc tức thì đắm say,
- Đến nơi chúc tụng miệt mài,
- Đến nơi kèn trống buông tay nhiễm liền.
- Thế rồi của cải bạc tiền
- Không dù theo với trống kèn đi êm. O
- 2.4 Đam mê cờ bạc đỏ đen,
- Sáu điều nguy hại thường xuyên đó là:
- Thắng thì kẻ oán hận ta,
- Thua thì cay cú thành ra muộn phiền,
- Hiện thời suy sụp của tiền,
- Những điều mình nói ai thèm tin đâu,
- Bạn hiền khinh miệt tránh mau,
- Loại này chẳng đáng, ai trao duyên tình. O
- 2.5 Sáu điều nguy hại thường rình,
- Giao du bạn ác thành hình như sau:
- Chỉ vì cờ bạc đến nhau,
- Chỉ vì đàng điếm tâm đầu vây quanh,
- Chỉ vì kết bọn chia tranh,
- Chỉ vì rượu thịt, tâm tình hân hoan,
- Chỉ vì trục lợi tham tàn,
- Chỉ vì lường gạt, mưu toan hại người. O
- 2.6 Sáu điều tai hại ở người,
- Vẫn thường biếng nhác chây lười sinh ra:
- Lạnh không làm việc, nệ hà,
- Nắng thì nực nội rồi ra không làm,
- Trễ thì sợ việc khôn kham,
- Sớm thì ngại khó không làm được đâu,
- Đói thì thấy việc càu nhàu,
- No thì tức bụng không sao mà chiều. O
- II.
- 1. Những người tham muốn đủ điều,
- Những người quỵ lụy, theo chiều nịnh ta.
- Những người hoang đãng tiêu pha,
- Đó là bốn loại phải xa chớ liều.
- 1.1 Loại người tham muốn đủ điều:
- Đó là cho ít, đoạt nhiều gian ngoa.
- Đó là sợ phục mà làm,
- Đó là vụ lợi, lại càng nên xa. O
- 1.2 Loại người quỵ lụy thường là:
- Mọi điều mới cũ làm ra thân tình.
- Khéo lời cốt lợi cho mình,
- Khi mà đến việc lọ⠨ình ra thôi.
- Vô tài bất lực hỡi ôi !
- Bấy giờ mới rõ lòng người trắng đen. O
- 1.3 Loại người nịnh hót thường là:
- Gặp điều bất chính thường ca đồng tình.
- Vẫn hay bài bác việc lành,
- Khen mình trước mặt, đâm mình sau lưng. O
- 1.4 Loại người hoang đãng khốn cùng,
- Bốn điều vẫn khiến họa chung đó là:
- Bạn khi chè rượu la cà,
- Bạn khi đình đám xa hoa tiệc tùng,
- Bạn khi đàn hát buông lung,
- Bạn khi cờ bạc chung cùng khôn xa. O
- 2. Bạn nên gần gũi đó là:
- Bạn từng giúp đỡ cho ta rộng đường,
- Bạn khi cùng cực tìm nương,
- Bạn khi sung sướng cũng thường vui lây,
- Bạn khi lợi lạc thì bày,
- Bạn khi đau khổ vơi đầy thương ta. O
- Bạn bè cần chỗ thật thà,
- Suy cùng bốn hạng để mà kết thân:
- Một là chung thủy thật tâm,
- Hai là nhân hậu quên thân chí tình,
- Ba là lợi lạc hết mình,
- Bốn là nhân ái tận tình cho ta. O
- 2.1 Bạn bè chung thủy đó là:
- Những điều thầm kín đưa ra tâm tình.
- Giữ gìn bí mật bạn mình,
- Không hề bỏ bạn mặc tình khó khăn.
- Xả thân vì nghĩa kim bằng,
- Đó là bốn việc bạn hằng cho ta. O
- 2.2 Bạn bè nhân hậu thường là:
- Vô tình phóng dật, thứ tha vỗ về.
- Giữ dùm của cải chẳng nề,
- Là nơi nương tựa những khi hãi hùng.
- Nguy nan giúp đỡ đến cùng,
- Đó là bạn hữu thực lòng giúp ta. O
- 2.3 Bạn bè lợi lạc thường là:
- Cản ngăn việc ác khi ta thực hành.
- Động viên khuyến khích làm lành,
- Cho nghe những việc lợi mình chưa nghe.
- Chỉ đường sinh cõi trời đi,
- Đó là bốn việc thực thi bạn hiền. O
- 2.4 Bạn bè nhân ái thường quen,
- Thấy người hoạn nạn vực lên không cười.
- Thấy người hạnh phúc thì vui,
- Cản ngăn lời nói xiểm xui bạn mình.
- Ai ca ngợi bạn thực tình,
- Lại càng khuyến khích đồng thanh thêm vào. O
- III.
- Sáu phương cần hiểu như sau:
- Mẹ cha quan trọng hàng đầu: phương Đông.
- Phương Nam: thầy dạy mở lòng,
- Phương Tây là hướng vợ chồng đấy thôi.
- Bạn bè phương Bắc rõ rồi,
- Người làm: phương Dưới dễ thời không thông.
- Phương Trên là hướng Sa-môn,
- Bà-la-môn cũng cùng chung phương này.
- Sáu phương yên ổn đủ đầy,
- Hộ trì nên nhớ phải hoài thực thi. O
- 1. Năm điều con cái phải ghi,
- Dưỡng nuôi cha mẹ hộ trì phương Đông ,
- Mẹ cha cung phụng hết lòng,
- Mọi điều gánh vác, đề phòng chuyện xa,
- Giữ gìn truyền thống của nhà,
- Để mà xứng đáng hưởng gia tài là:
- Cúng dường công đức mẹ cha,
- Lúc còn tại thế hay qua đời rồi. O
- 2. Được con cư xử thế thời,
- Năm điều cha mẹ khôn nguôi thực hành.
- Những gì năm việc trọng khinh?
- Ngăn con những việc ác sinh đừng thành.
- Dạy con làm những điều lành,
- Thương con chân thật, tận tình chăm lo.
- Thương con vô bến vô bờ,
- Tùy thời cung cấp hay cho thứ cần.
- Phương Đông sẽ được yên phần,
- Mọi điều an ổn chẳng cần sợ chi. O
- 3. Năm điều đệ tử thường ghi,
- Phụng thờ thầy giáo hộ trì phương Nam.
- Đứng lên chào kính đàng hoàng,
- Đi theo phụng sự đảm đang đúng thì.
- Mọi điều lo liệu chẳng nề,
- Chú tâm thâu đạt những khi học hành. O
- 4. Được trò tôn trọng thật tình,
- Năm điều thầy giáo dặn mình nên theo:
- Dạy điều đã hiểu thật nhiều,
- Bảo ban mọi thứ, thường theo hộ trì.
- Dạy trò không dấu điều gì,
- Ngợi khen những việc đáng thì ngợi khen.
- Thầy cần dạy dỗ trò nên,
- Trò thì nương bóng thầy trên đường đời.
- Phương Nam được chở che rồi,
- Không còn kinh hoảng, hẳn thời sợ chi. O
- 5. Năm điều chồng phải khắc ghi,
- Để mà đối đãi hộ trì phương Tây.
- Ngọt ngào yêu mến vợ hoài,
- Không thường phiền nhiễu hay bày miệt khinh.
- Đặt niềm tin tưởng chân tình,
- Giao quyền cho vợ "tự mình nội gia",
- Sửa sang trang điểm vợ nhà,
- Những điều hợp lý rồi ra nên chiều. O
- 6. Được chồng đối xử tin yêu,
- Vợ dùng năm cách noi theo tỏ lòng:
- Luôn luôn thành kính cùng chồng,
- Hai bên thân quyến coi đồng như nhau.
- Giữ gìn tài sản chồng giao,
- Khéo phân trọn phận nâng cao gia đình.
- Siêng năng tháo vác tận tình,
- Thông minh thu vén gia đình yên vui.
- Phương Tây được chở che rồi,
- Không còn kinh hoảng yên vui sợ gì. O
- 7. Họ hàng bè bạn tốt thì,
- Năm điều luôn nhớ gặp khi thực hành.
- Đó là giúp đỡ chân thành,
- Đó là chỗ dựa khi mình nguy nan.
- Đó là tôn trọng họ hàng,
- Đó là sướng khổ kinh hoàng có nhau.
- Đó là giữ của bạn giao,
- Mọi điều chân thật chớ nào giấu chi. O
- 8. Được người đối xử vậy thì,
- Năm điều phải giữ hộ trì Bắc phương.
- Đó là chia xẻ vui buồn,
- Đó là lời nói thân thương ngọt ngào.
- Đó là lợi lạc cho nhau,
- Đó là thành thật trước sau rõ ràng. O
- 9. Năm điều chủ phải nên làm,
- Họ⠴rì phương Dưới vững vàng luôn khi.
- Việc thì tùy sức phân chia,
- Công lao sòng phẳng, tiếc gì uống ăn.
- Bệnh thời chạy chữa nhiệt tâm,
- Xẻ chia mỹ vị cũng cần đôi khi.
- Mệt thì cho nghỉ chớ nề,
- Đó là năm việc thực thi với người. O
- 10. Chủ nhà cư xử được rồi,
- Thì người giúp việc phải soi năm điều:
- Dậy thường trước chủ ít nhiều,
- Ngủ thời sau chủ là điều dĩ nhiên.
- Bằng lòng của cải hiện tiền,
- Siêng năng khéo léo, thường xuyên chuyên cần
- Làm sao phổ biến tiếng tăm,
- Loan truyền tiếng chủ, thực tâm trung thành.
- Được vầy phương Dưới yên bình,
- Còn gì phải sợ đã gìn giữ luôn. O
- 11. Thiện Sanh phải khắc tâm thường
- Năm điều luôn giữ cúng dường Sa-môn.
- Hộ trì như vậy phương Trên,
- Hết lòng từ thiện thường xuyên tinh cần.
- Có lòng từ thiện nói năng,
- Có lòng từ thiện ý căn bảo tồn.
- Có lòng tiếp đón Sa-môn,
- Những điều cần thiết, cúng dường hân hoan.
- Nếu như thiện nữ thiện nam,
- Trọn lòng cung kính cúng dàng Sa-môn.
- Năm điều biểu lộ thông thường,
- Sa-môn khuyên họ xa đường ác sanh. O
- Bảo ban khuyến khích làm lành,
- Dạy cho gìn giữ lòng thanh tịnh thường.
- Dạy điều chưa biết rộng đường,
- Dạy điều đã biết tinh tường thêm ra.
- Làm cho họ hiểu gần xa,
- Mở đường cho họ sinh qua cõi trời.
- Thiện Sanh đã hiểu thế rồi,
- Thật lòng bố thí cho người Sa-môn.
- Phương Trên được chở che luôn,
- Còn gì mà phải lo buồn nữa không? O
- Thế Tôn giảng dạy vừa xong,
- Ngài liền nói lại mấy dòng kệ sau:
- Phương Đông: cha mẹ đứng đầu,
- Phương Nam là hướng bấy lâu cho thầy.
- Vợ chồng là chính phương Tây,
- Bạn bè: phương Bắc xưa nay đấy mà.
- Người làm: phương Dưới đâu xa,
- Phương Trên đức cả chính là Sa-môn. O
- Dù là trưởng giả hay con,
- Một lòng tôn kính khi đương ở đời.
- Chết thì sanh được cõi trời,
- Sống thì an tịnh làm người vui thay.
- Những ai đức hạnh đủ đầy,
- Lời thường hòa nhã, tỏ bày thanh tao. O
- Lợi người đừng nệ chút nào,
- Cân phân lợi lộc làm sao cho đồng.
- Của mình cho họ hưởng cùng,
- Rõ ràng bốn việc này không dễ dàng.
- Như xe chở nặng khôn kham,
- Nếu không bốn việc lại càng khó hơn.
- Những ai hiếu dưỡng song đường,
- Pháp này trong cõi vô thường nhân gian.
- Khiến người có trí vui làm,
- Được thì quả lớn danh càng lan xa.
- Cúng dường những bậc xuất gia,
- Chỗ ngồi, ăn uống rồi ra thứ cần. O
- Những gì thiết yếu cúng dâng
- Được vầy mấy lúc tiếng tăm lan truyền.
- Không vì tư lợi nhỏ nhen,
- Thấy điều lợi lạc thì khuyên nên làm.
- Dưới trên hòa thuận hợp bàn,
- Ắt là danh dự lại càng tăng thêm.
- Học nghề là việc trước tiên,
- Sau rồi mới nghĩ thu thêm lợi vào.
- Khi nào tiền của dồi dào,
- Bảo trì cẩn thận trước sau giữ gìn.
- Tiêu xài phung phí không nên,
- Chọn người kết bạn trước tiên cũng cần. O
- Hạng người gây sự xảo tâm,
- Thà rằng không bạn, không cần giao du.
- Của tiền tích lũy từ từ,
- Như ong góp mật cần cù siêng năng.
- Cũng như của báu góp dần,
- Làm sao có thể thấm ngầm cho vơi. O
- Một là ăn uống đủ thôi,
- Hai là làm việc ở đời siêng năng.
- Ba là tích trữ khi cần,
- Dự phòng những lúc khó khăn khỏi buồn.
- Bốn là buôn bán làm vườn,
- Cấy cày chọn đất để thường tốt luôn.
- Năm là xây dựng miếu đường,
- Sáu là nhà cửa cúng dường chư tăng.
- Tại gia sáu việc ấy cần,
- Thường xuyên chú ý thật tâm đúng thời.
- Ai làm như vậy được rồi,
- Cửa nhà vững chắc yên vui ai bằng. O
- Thiện Sanh lúc ấy thưa rằng:
- Điều này quá chỗ con hằng mong đây.
- Thế Tôn nói pháp thật hay,
- Nhờ Người giảng giải lời này cho con.
- Xưa còn úp mặt chưa khôn,
- Nay con ngước mặt đã trông thấy rồi.
- Như điều đậy kín vậy thôi,
- Bây giờ đã rõ nhờ Người mở ra.
- Như mê vừa tỉnh vậy mà,
- Như trong nhà tối người ta lên đèn.
- Để người có mắt được nhìn,
- Rõ ràng những thứ đắm chìm xung quanh. O
- Như Lai thuyết pháp tài tình,
- Ngài dùng phương tiện tùy duyên diễn bày.
- Như Lai thuyết pháp kỳ tài,
- Ngài dùng phương tiện để khai ngộ người.
- Phàm phu ngu muội tối lời,
- Được nghe thời pháp sáng soi tâm hồn.
- Vì sao ai đã biết không?
- Bởi vì Phật vốn tương đồng Như Lai.
- Vốn là chánh đẳng xưa nay,
- Vốn là chánh giác thường khai mở đường.
- Để người ngu muội náu nương,
- Như là dưới ánh thái dương rạng ngời. O
- Con xin kính cẩn vâng lời,
- Quy Phật, quy Pháp đồng thời quy Tăng.
- Xin Ngài thương xót thân phần,
- Cho con xin được nương thân pháp lành.
- Trọn đời tự nguyện lòng mình,
- Các điều trọ⭠cắp, sát sinh không gần.
- Xa lìa gian dối, tà dâm,
- Một lòng thanh tịnh, tinh cần siêng năng.
- Nghe lời Phật dạy ân cần,
- Thiện Sanh hoan hỷ thành tâm phụng hành. OOO