- GIẢNG GIẢI KINH A-DI-ĐÀ
THIỀN TỊNH KHÔNG HAI ^
iện
Pháp là những gì đang xẩy ra bây giờ và ngay ở đây. Lạc là hạnh
phúc, và Trú là an trú, là sống.
Đây
là giáo lý mà đức Thế Tôn thường nhắc đi nhắc lại. Tại sao chúng ta
phải đợi tới tương lai mới có an lạc? Ta có thể có an lạc ngay trong
ngày hôm nay. Giáo pháp của đức Thế Tôn là giáo pháp đẹp đẽ và mầu
nhiệm, có thể đem lại an lạc ngay lúc bắt đầu thực tập.
Khi
ta bắt đầu ‘‘thở vào tâm tĩnh lặng, thở ra miệng mỉm cười’’ và
bước những bước chân thanh thản và nhẹ nhàng thì lúc đó ta đã có an
lạc rồi. Đâu phải cần tám năm sau mới có an lạc? Tám năm sau chắc chắn
là có an lạc, nhưng bây giờ và ở đây cũng đã có an lạc.
Vì
vậy cái búp sen kia ta có thể làm cho phát sinh và nở bất cứ lúc nào. Bằng
mỗi nụ cười, mỗi hơi thở, mỗi bước chân, ta làm cho búp sen lớn
lên, nở ra. Ta không cần đợi đến tương lai. Và ta có thể gom những
bài giảng này về kinh A-di-đà và làm thành một cuốn sách, gọi là A-di-đà
Kinh Thiền Giải. Không phải là Tổ sư thiền, Như Lai thiền hay là Như Lai
thượng thượng thiền. Không phải thiền Công Án hay thiền Mặc Chiếu.
Thiền này là thiền của đạo Bụt nguyên thỉ. Thiền của kinh Quán Niệm
Hơi Thở, của kinh Niệm Xứ, của kinh Người Bắt Rắn, của kinh Người
Biết Sống Một Mình. Theo các kinh này, Bụt dạy rằng hạnh phúc có thể
có ngay bây giờ, và Tịnh Độ có thể có ngay bây giờ trong khung cảnh
này. Ta có thể đưa Thiền và Tịnh tới với nhau.
Ngày
xưa, có nhiều người nói: Tu thiền thì khó thành, tu Tịnh độ thì dễ
thành. Thực ra theo cái nhìn của chúng ta thì Tịnh độ là một loại thiền
tập, Tịnh độ mà không có thiền tập thì đó chỉ là một sự đầu tư
vào tương lai mà thôi. Còn nếu có thiền trong Tịnh độ thì ta có Tịnh
Độ ngay bây giờ. Và giáo nghĩa Tịnh độ đi rất đúng vào tinh thần của
đạo Bụt nguyên thỉ. Mỗi chúng ta đều đã có hoa sen, ta không cần phải
đi qua bên cõi Tây phương để xem, hoặc nhờ người đem cái máy vidéo
sang đó để thâu hình, xem thử nó đã lớn được chừng nào. Tại vì hoa
sen ấy đang có mặt trong ta, cho nên búp sen lớn chừng nào thì ta phải biết
chứ, phải không? Bông sen của mình mà mình không tự thấy thì uổng biết
mấy.
Ta
có thể đem đóa sen ấy trở về với ta. Trong kinh Pháp Cú, Bụt dạy:
Trong tất cả các pháp, tâm là chủ. Trong kinh Hoa Nghiêm, Bụt dạy: Tất cả
đều do tâm, ‘‘Tâm như họa sư, năng họa nhất thiết hình tượng.’’
Bài
kệ kinh Hoa Nghiêm như sau:
- ‘‘Nhược nhơn dục liễu tri
- Tam
thế nhất thiết Phật
- Ưng
quán pháp giới tánh
- Nhất
thiết duy tâm tạo.’’
Nếu
người nào muốn thấy và muốn hiểu được tất cả các đức Bụt trong
ba đời quá khứ, hiện tại và vị lai thì người ấy nên quán chiếu rằng:
trong bản chất của pháp giới, tất cả đều do tâm của mình tạo ra. Vì
vậy, Tịnh Độ cũng là một sáng tạo của tâm thức, tâm thức của chư
Bụt cũng như tâm thức của chúng ta. Cũng như đạo tràng Mai Thôn và tăng
thân này cũng là một sáng tạo phẩm của tâm thức; chúng ta đã cùng nhau
cọng tác để tạo ra tăng thân và đạo tràng này. Nó từ tâm ta mà ra, do
lòng ước muốn nương tựa vào nhau để tu học.
Đóa
sen ở trong tim mình cũng là do tâm tạo ra. Đóa sen biểu tượng được cảnh
Tịnh Độ. Tịnh Độ cũng do tâm mà địa ngục cũng do tâm. Chúng ta ai cũng
biết địa ngục nóng như thế nào rồi. Chúng ta đã từng ở địa ngục,
đã từng bị lửa giận, lửa phiền não, lửa tuyệt vọng đốt cháy.
Chúng ta cũng đã biết rằng tất cả những đau khổ của địa ngục đều
từ ở trong tâm mình đi ra chứ không phải từ ở ngoài đi vào. Tịnh Độ
cũng vậy. Chúng ta có khả năng chế tác ra Tịnh Độ, chế tác bằng hơi
thở, bằng bước chân, bằng câu niệm Bụt. Và nếu ta muốn cho búp sen tượng
hình là nó tượng hình, ta muốn búp sen lớn thì nó lớn. Và khi bông sen
ở trong trái tim ta lớn rồi thì ta bước đi tới đâu là Tịnh Độ hiện
ra ở đó. Nó tự trình bày ra, chứ mình không cần phải đi qua phương Tây
mới có được. Khi Bụt nói đến phương Tây thì đó chỉ là một cách
nói mà thôi.
Với
bông sen trong ta, ta có thể nhận rằng thật ra những bậc gọi là thượng
thiện nhân, và bồ tát nhất sanh bổ xứ, họ có ở xa đâu. Họ đang có
mặt xung quanh ta. Tại ta mê mờ nên ta khổ đau; tại ta ganh tỵ nên ta
không nhận ra được họ thôi. Đức Thích Ca Mâu Ni đã không chọn một chỗ
nào khác, mà chọn ngay chỗ này. Ngài cũng thành Phật ngay cõi này.
Trong
kinh Pháp Hoa có phẩm ‘‘Tùng Địa Dõng Xuất’’, (từ dưới đất mà
đi lên). Từ trái đất này vô số Bồ tát đã từ dưới đất xuất hiện.
Bụt Thích Ca nói với các vị Bồ tát đã đến từ mười phương: Các vị
Bồ tát này đều là những người học trò của tôi. Nghe vậy, các thầy
Ca Diếp và A Nan quá đỗi ngạc nhiên. Thầy Ca Diếp và thầy A Nan cùng một
số đệ tử của Bụt nói: ‘‘Chúng con không ngờ rằng đức Thế Tôn mới
hành đạo bốn mươi lăm năm trên trái đất mà đã có nhiều học trò như
vậy.’’ Tại vì các thầy chưa biết nhìn bằng con mắt của các vị Bồ
tát cho nên chưa thấy đó mà thôi.
Khi
các vị Bồ tát từ mười phương đến nói rằng: ‘‘Đức Thế Tôn cho
phép chúng con ở lại đây để giúp đức Thế Tôn hành đạo trong cõi Ta
bà ác trược này’’ thì đức Thế Tôn mỉm cười, nói: ‘‘Xin cám ơn
quý vị, ở trái đất chúng tôi cũng có đủ người hành đạo rồi.’’
Và Ngài cho họ thấy sự có mặt của các vị Bồ tát tùng địa dõng xuất
ấy.
Vì
vậy ta đừng nói rằng cõi này không có ai. Những vị như Bồ tát Trì Địa,
Bồ tát Thường Bất Khinh, Bồ tát Quán Âm, Bồ tát Đại Thế Chí,v.vv...
đang có mặt rất nhiều chung quanh ta. Họ đều là những đứa con của trái
đất.
Trong
giáo lý Tịnh Độ, ta nghe nói rằng đứng bên tay phải Bụt A-di-đà là Bồ
tát Quan Thế Âm, và đứng bên tay trái Ngài là Bồ tát Đại Thế Chí. Nếu
tâm trí hẹp hòi, nghe thế chúng ta sẽ buồn. Ta tưởng là Bồ tát Quan Thế
Âm đang ở biển Nam Hải, không ngờ Ngài lại đang ở bên đó. Nhưng thực
sự Tịnh Độ và Ta Bà chỉ là một mà thôi. Những nhà khoa học vật lý
nói rằng một điện tử vừa có mặt ở đây mà cũng vừa có mặt ở
bên kia. Đó là một lời tuyên bố căn cứ trên sự thực nghiệm. Một điện
tử vừa có thể có mặt ở đây và vừa có mặt ở bên kia, vừa có thể
là một làn sóng vừa có thể là một chất điểm. Trí óc thông thường của
ta cho rằng nếu là làn sóng thì chỉ có thể là làn sóng thôi chứ không
thể vừa là làn sóng mà cũng vừa là chất điểm. Nhưng ở đây, khoa học
có thể chứng nghiệm rằng nó có thể là cả hai và nó đồng thời vừa
ở đây mà cũng vừa ở bên kia. Vì vậy mình có thể thấy được đức
Quan Thế Âm cũng đang có mặt ngay tại đây. Đức Quan Thế Âm là một người
con của trái đất, do trái đất sinh ra. Mình cũng vậy. Cố nhiên Bồ tát
Quan Thế Âm muốn ở lại phục vụ cho những loài chúng sanh đang chịu khổ
ở đây, thì ta cũng vậy. Ở chung quanh ta có bao nhiêu bậc đại nhân và
bao nhiêu vị Bồ tát. Nếu ta không bị vô minh che lấp, nếu ta không có
tâm ganh tỵ và tâm hận thù thì ta có thể nhận diện được các vị một
cách rất rõ ràng. Ngay trong tăng thân của chúng ta đây cũng có những vị
Bồ tát, những vị Bồ tát lớn tuổi và trẻ tuổi. Bồ tát xuất gia hay
Bồ tát tại gia đều có mặt. Nói đúng hơn ở trong mỗi chúng ta, ai cũng
có một vị Bồ tát, nhưng cơ hội biểu hiện chưa có, nên ta chưa phải là
Bồ tát đích thực và toàn thời gian (full time bodhisattva mà thôi.
Cách
đây chừng mười lăm năm, dạy ở tu viện Kim Sơn về Thiền và Tịnh
trong một bài pháp thoại, tôi có nói:
- ‘‘Tịnh độ mà không thiền
- Tịnh
độ của tương lai
- Tâm
ta là đất tịnh
- Thiền
với Tịnh không hai.’’
Bài
thơ này đã giúp cho thiền sinh khóa ấy khá nhiều. Đem con mắt của thiền
tập mà quán chiếu vào giáo lý Tịnh độ, ta hiểu sâu được giáo lý Tịnh
độ. Giáo lý Tịnh độ có thể thực tập để Tịnh Độ hiển bày ra
ngay bây giờ và ở đây. Các thầy ngày xưa đã từng dạy: ‘‘Tự tánh
Di Đà, duy tâm Tịnh độ’’, tức là Tịnh Độ nằm trong tâm và Di Đà
là tự tánh. Biết bao nhiêu nhà chú thuật, biết bao nhiêu nhà bình giải,
biết bao nhiêu nhà trước thuật đã nói tới giáo lý duy tâm Tịnh độ. Búp
sen kia đang nằm trong trái tim mình. Mình phải làm cho nó lớn lên mỗi
ngày. Chính bông sen đó sẽ làm cho Tịnh Độ được biểu hiện trong đời
sống hàng ngày của mình để mình được thừa hưởng và để cho những
người bạn tu của mình được thừa hưởng. Bông sen càng lớn chừng
nào, thì cái hỏa lò càng nhỏ chừng đó. Hỏa lò tức là địa ngục
trong lòng mình.
Lấy
con mắt của thiền quán mà nhìn Tịnh độ như thế thì Tịnh độ không
còn là một mơ ước viễn vông, không còn là một điều mê tín mà là một
giáo lý rất thực tiễn. Tịnh độ là những gì mà ta sống trong đời sống
hàng ngày và ta thấy ta có liên hệ đến Tịnh độ một cách rất mật
thiết. Mỗi bước chân, mỗi hơi thở, mỗi lời nói, mỗi cái nhìn đều
phải có tác dụng tạo ra Tịnh Độ. Sự thực tập xây dựng Tăng thân của
ta được đồng nhất với sự thực tập xây dựng Tịnh Độ. Có một thầy
tuyên bố là thầy ấy chỉ có thể chấp nhận cái lý của Tịnh Độ mà
không thể chấp nhận cái sự của Tịnh Độ. Lý tức là lý thuyết. Lý của
Tịnh Độ là Tịnh Độ duy tâm, Di Đà tự tánh. Nhưng còn chuyện có một
cõi Tịnh Độ ở Tây phương và chỉ cần niệm Bụt đến bất thối chuyển
để sau khi mạng chung được sanh sang cõi đó, thì Thầy không chấp nhận.
Thầy ấy chấp nhận lý mà không chấp nhận sự. Nhưng nói như vậy chưa
ổn, vì lý mà không đi đôi được với sự, lý đó chưa phải là chân
lý và sự không đi đôi với lý thì sự đó chưa phải là chân sự. Ở đây,
sự và lý, cả hai đều phải có mặt trong nhau và không thể tách rời
nhau. Sở dĩ ta thấy hai cái không đi đôi với nhau là vì trong hai cái mà
ta thấy, chưa có cái nào chín cả. Cái thấy về lý cũng chưa chín mà cái
thấy về sự cũng chưa chín. Nếu quả thật cái thấy về sự và về lý
đã thuần thục rồi, thì chúng sẽ luôn luôn đi đôi với nhau và dung hòa
nhau. Niệm Bụt và làm cho bông sen lớn lên và nở ra trong đời sống hàng
ngày đó là sự. Thực tập không phải là lý nhưng tất cả những lý mà
chúng ta đã nêu lên để thực tập đều phù hợp một cách tuyệt đối với
sự. Sự thực tập về Tịnh Độ là sự thực tập hàng ngày và cái hưởng
thụ cũng là cái hưởng thụ hàng ngày, ta không phải đợi đến chết mới
bắt đầu có sự hưởng thụ. Cách đây chừng mười lăm năm, giảng tại
một nhà thờ Thiên Chúa giáo ở Philadelphia, tôi có tuyên bố một câu:
‘‘Anh đâu cần phải chết mới được đi vào nước Chúa.’’ Nếu anh
có niệm, có định, có tuệ, thì anh có thể mở trái tim của anh ra và nước
Chúa sẽ biểu hiện và anh có thể đi vào nước Chúa trong giây phút hiện
tại.
Ở
Đạo tràng Mai Thôn, chúng ta tập đi thiền hành như thế nào để mỗi bước
chân của chúng ta dẫm lên được Tịnh Độ. ‘‘Mỗi bước chân đi vào
Tịnh Độ.’’ Đó là sự thực tập của chúng ta. Trong sự thực tập
ấy, sự và lý đạt được đến mức tuyệt hảo. Nếu sự và lý chưa thực
sự đi đôi với nhau là vì Sự chưa được chín muồi, Lý cũng chưa được
chín muồi. Nói khác hơn, hai cái chưa dung thông được với nhau, chưa quyện
được vào nhau.
GẠN ĐỤC KHƠI TRONG ^
rong
kinh A-di-đà, đức Thế Tôn nói: ‘‘Xá Lợi Phất, trong khi tôi đang ca ngợi
công đức không thể nghĩ bàn của chư Bụt thì chư Bụt cũng xưng tán
công đức không thể nghĩ bàn của tôi’’.
Ở
đây, ta thấy các đức Như Lai luôn luôn yểm trợ nhau, liên đới yểm trợ
nhau trên con đường hoằng hóa. Công đức không thể nghĩ bàn tức là đối
với những thực hiện của một bậc giác ngộ, ta không thể dùng tư tưởng
mà hiểu thấu được, không thể dùng ngôn từ mà diễn tả được. Không
thể nghĩ bàn, tiếng Hán là ‘‘bất khả tư nghị’’. Tư có nghĩa là
nghĩ, nghị có nghĩa là bàn luận.
‘‘Bụt
Thích Ca Mâu Ni thật là hiếm có. Ngay trong cõi Ta bà đầy năm yếu tố ô
nhiễm là kiếp trược, phiền não trược, chúng sanh trược, kiến trược
và mạn trược mà ngài có thể chứng đắc được quả vị giác ngộ vô
thượng và còn tuyên thuyết được cho chúng sanh những pháp môn mà bất kỳ
ở đâu, mới nghe qua người ta cũng rất khó mà phát sinh niềm tin.’’
Có
những pháp môn khi thuyết ra thì được người ta tin ngay nhưng cũng có những
pháp môn khi thuyết ra người ta thấy rất khó tin. Pháp môn Tịnh độ chủ
trương có một cõi ở Tây phương tên là ‘‘cõi Cực Lạc’’ và một
vị Bụt tên A-di-đà đang thuyết pháp và trong cõi đó có vô lượng vô số
người đang sinh hoạt với nhau một cách rất là hạnh phúc, là một pháp
môn khó tin. Nhưng giáo lý Tịnh độ không phải là giáo lý khó tin duy nhất.
Nhiều giáo lý khác của đức Thích Ca, kể cả những giáo lý căn bản,
cũng rất khó tin. Ví dụ giáo lý vô ngã. Tất cả mọi người đang tin rằng
họ có một cái ngã. Vậy mà đức Thế Tôn nói rằng làm gì có cái ngã
đó. Giáo lý vô ngã đi ngược lại với nhận thức thông thường của cả
một xã hội. Niềm tin của Ấn Độ giáo lúc bấy giờ là thần ngã.
Không những dân Ấn Độ giáo mới tin thần ngã mà mỗi chúng sinh đều có
ý niệm về ngã, khi sinh ra đã có sẵn ý niệm về ngã, cho nên ta mới gọi
đó là câu sanh ngã chấp, nghĩa là ý niệm về ngã ấy đã sinh ra cùng với
thân thể của ta. Đức Thích Ca Mâu Ni nói rằng không có một cái ngã đích
thực. Vì vậy, giáo lý vô ngã ngay từ đó là một giáo lý khó tin. Giáo
lý về ‘‘không’’ cũng vậy. Bông hoa này, cái bàn này và con người này
đều được diễn bày là ‘‘không’’. Điều đó cũng khó tin. Mỗi
pháp đều có hình tướng mà đức Thế Tôn lại nói rằng thực tại là
vô tướng, điều đó cũng là điều khó tin. Giáo lý ‘‘vô tác’’ cũng
vậy, cũng là một giáo lý khó tin. Vô tác có nghĩa là ta khỏi phải đeo
đuổi theo một dự án nào hết, khỏi phải thực hiện gì hết, tất cả
đều đã được thành tựu rồi.
Cho
nên không phải chỉ có giáo lý Tịnh độ mới khó tin mà cả những giáo
lý căn bản do đức Thế Tôn thuyết ra đều là khó tin cả. Nếu không chịu
quán chiếu sâu sắc thì làm sao ta có được niềm tin. Niềm tin có được
là nhờ sự quán chiếu sâu sắc. Mới nghe qua mà tin liền thì chuyện đó
khó mà xẩy ra, nên ta mới gọi giáo lý này là giáo lý khó tin. Chư Bụt
trong mười phương đã khen ngợi đức Thích Ca Mâu Ni trong hai điểm:
Điểm
thứ nhất: Ở ngay trong hoàn cảnh khó khăn này mà thành Phật được và
giáo hóa được.
Điểm
thứ hai: Những giáo lý rất khó tin mà đức Thích Ca Mâu Ni đã tuyên thuyết
được và thuyết phục được con người tin theo.
‘‘Xá
Lợi Phất, thầy nên hiểu cho rằng, cư trú trong thế giới đầy năm loại
ô nhiễm này mà đạt tới quả vị giác ngộ vô thượng và còn diễn giải
được cho mọi giới những pháp môn rất khó tin như pháp môn này, đó là
việc làm quả là cực kỳ khó khăn.’’
Chúng
ta thấy được đức Thích Ca Mâu Ni là một con người, một mình một ngựa
đi trong chiến trận đầy dẫy bao nhiêu khó khăn, bao nhiêu nghi ngờ. Ngài
đã một mình đánh phá và tiêu diệt được bao nhiêu chướng ngại của mê
tín, của huyền đàm để đưa ra những chân lý mà lúc ban đầu thuyết
ra, người ta thấy khó mà có thể tin được. Vậy mà đức Thế Tôn đã
thành công.
Đoạn
kinh trên cũng nói tới năm loại ô nhiễm và năm loại ô nhiễm đó được
gọi là năm loại ô trược. ‘‘Trược’’ tiếng Bắc gọi là ‘‘trọc’’
có nghĩa vẩn đục, không trong sáng. Năm yếu tố ấy làm khổ. Năm yếu tố
vẩn đục ấy là:
Kiếp
trược: Kiếp có nghĩa là một khoảng thời gian, khoảng thời gian ấy có
thể là năm mươi năm, bảy mươi năm hay một trăm năm... Khi ngắn thì gọi
là tiểu kiếp, khi vừa vừa gọi là trung kiếp và khi dài gọi là đại kiếp.
Sở
dĩ thời gian đó gọi là vẩn đục tại vì nó quá ngắn ngủi, nó đầy dẫy
vô thường, nó không có sự ổn định và vững chãi. Vì vậy chúng ta khó
mà có được hạnh phúc. Thời gian quá ngắn ngủi, sống trong cuộc đời,
chúng ta không đủ không gian và thời gian để thực hiện những ước muốn
thâm sâu của mình. Chúng ta có thể có ảo tưởng rằng chúng ta có rất
nhiều thời gian và không gian để thực hiện những ước muốn của chúng
ta, nhưng thực sự thì cuộc sống rất vô thường, rất bấp bênh, không
có sự ổn định, tai nạn hay xẩy ra tới tấp và chận đứng đà tiến
triển của chúng ta. Chúng làm cho quá trình thực hiện lý tưởng của ta bị
chận đứng lại nên gọi là kiếp trược.
Tình
trạng chính trị không có sự ổn định, xã hội nhiều tai nạn, tật bệnh
và nghèo đói, khó cho xã hội tiến triển, đó gọi là kiếp trược.
Ngược
lại với kiếp trược là sự ổn định mà chúng ta đạt được do thiền
quán. Sống trong thế giới vẩn đục mà đức Thích Ca đã thành công. Ở
thế giới Cực Lạc, người ta vượt khỏi kiếp trược và thiết lập
được ổn định trong đời sống hàng ngày. Ở đó không có tai nạn xẩy
ra. Vì vậy đặc tính đầu tiên mà mọi người trong cõi Cực Lạc phải
thực hiện, đó là sự ‘‘ổn định’’. Sự ổn định giúp cho người
tu tập thành công viên mãn đối với công trình giải thoát và giác ngộ.
Nhìn
vào một Tăng thân có tu học, ta thấy rằng trong Tăng thân có nhiều yếu
tố ổn định. Có người chỉ mới thọ trì năm giới, giới Tiếp Hiện tại
gia hay giới Bồ tát tại gia. Họ sẽ trở về với gia đình họ, với
khung cảnh hàng ngày của họ để sống và để thực tập. Họ biết rằng
hoàn cảnh địa phương không được ổn định như ở trong Tăng thân.
Trong hoàn cảnh đó, họ thực tập không được đều đặn và việc thực
tập thường bị cắt đứt bởi những biến cố của xã hội. Cái đó gọi
là kiếp trược. Nhưng khi ta có điều kiện ở lại với Tăng thân một năm,
hai năm, ba năm hay mười năm, ta thấy rằng Tăng thân có yếu tố ổn định
nhiều hơn trong thế giới bình thường ở ngoài đời. Vì vậy tăng thân rất
gần với cõi Cực Lạc.
Tăng
thân có yếu tố ổn định. Tăng thân hiến tặng cho chúng ta thời gian và
sự tiếp nối để chúng ta thực tập. Vì vậy quay về nương tựa Tăng là
để hưởng được yếu tố đầu tiên của Tịnh Độ, đó là sự vững
chãi, sự liên tục, sự ổn định của thời thế và của tình thế.
Một
bên là đục, một bên là trong, một bên là trược, một bên thanh. Đối với
danh từ ngũ trược, ta có danh từ ngũ thanh. Ở Tịnh Độ có ngũ thanh thì
Ta bà có ngũ trược. Sống trong thế gian, ta bị lôi kéo bởi năm thứ vẩn
đục nhưng sống trong Tăng thân, ta có thể thấy được năm sự trong sáng.
Ở đây, sự trong sáng đầu tiên là sự ổn định. Người nào đã từng
rời Tăng thân là đã tự mình đánh mất sự ổn định nơi tự thân
mình. Là người xuất gia hay người tại gia cũng vậy, khi chúng ta đã đánh
mất Tăng thân, trở về với khung cảnh hệ lụy của ta ngày trước, thì
ta thấy rằng ta đã đánh mất một cái gì rất quý báu trong tự thân, đó
là sự ổn định.
Yếu
tố vẩn đục thứ hai là kiến trược. Kiến tức là những cái thấy sai
lầm, nói đủ là tà kiến. Ví dụ như sự vật là vô thường mà ta cho
là thường còn. Người thương của ta có thể ngày mai không còn nữa, thế
mà ta nghĩ rằng, họ sẽ có mặt với ta suốt đời, hàng ngàn năm. Thân
này không phải là ngã của ta, mà ta cứ cho đó là cái ngã của ta. Những
cái thấy như vậy được gọi là tà kiến.
Tà
kiến lại có năm loại căn bản:
Thân
kiến: Cho
rằng ta là thân này, ta đồng nhất ta với thân này. Nếu có cái nhìn như
vậy, thì ta đau khổ lắm. Nhất là khi sắp chết, ta rụng rời, lo sợ. Ta
cứ nghĩ rằng khi thân thể ta tan rã, thì mọi sự nghiệp sẽ cùng với
thân thể ta tan rã luôn. Từ có ta trở thành không, điều này làm cho ta sợ
hãi. Sợ hãi hư vô. Thân kiến là cái thấy dại dột như vậy đó. Chính
vì thế ta phải giúp cho người đang hấp hối thấy rõ dược rằng thân
này không phải là họ.
- ‘‘Thân
này không phải là tôi
- Tôi không bị kẹt vào thân ấy
- Tôi là sự sống thênh thang
- Tôi chưa bao giờ từng sanh
- Mà cũng chưa bao giờ từng diệt.’’
Điều
này, trong đời sống hàng ngày, ta phải tập quán chiếu để thấy cho được,
có như vậy thì trong phút giây lâm chung, ta mới buông bỏ thân này một
cách dễ dàng.
Biên
kiến:
Vướng vào một bên, một thái cực. Bên này là một bên, và kia là một
bên, đó là những cặp đối nghịch với nhau, như có - không, thường -
đoạn, một - nhiều, tới - lui. Tin vào ý niệm ‘‘một’’ là một
biên kiến, tin vào ý niệm ‘‘nhiều’’ là một biên kiến khác. Kẹt
vào bên này cũng là biên kiến, kẹt vào bên kia cũng là biên kiến. Tin rằng
có sanh cũng là biên kiến, tin rằng có diệt cũng là biên kiến. Kẹt vào
những cặp đối nghịch nhau là biên kiến.
Ví
dụ trên một dòng sông có một khúc củi đang trôi. Có thể khúc củi sẽ
bị kẹt vào bờ này hay bờ bên kia và không trôi ra được biển cả. Tin
rằng ta là một cái gì thường hằng, niềm tin ấy là một biên kiến. Tin
rằng sau khi chết ta hoàn toàn đoạn diệt, đó cũng là một biên kiến
khác.
Tà
kiến:
Những cái thấy đảo ngược. Ví dụ khổ đau mà ta cho là hạnh phúc, hệ
lụy mà tin là tự do, trắng mà ta nghĩ là đen, ác mà ta cho là thiện...
Ta
phải quán chiếu sâu sắc các hiện tượng vẩn đục ở cõi Ta bà để
trong ta có thể sinh khởi hai chất liệu - Yếm và Hân. Yếm là chán, Hân
là thích. Chán là chán những gì vẩn đục ở nơi cõi Ta bà và Thích là
thích sự yên vui, thanh thoát ở cõi Tịnh Độ. Chán là chán cái tâm trạng
chạy theo danh lợi, tài sắc. Vì chúng đưa lại quá nhiều khổ đau, nên
bây giờ ta quyết định buông bỏ chúng.
‘‘Tôi
không còn muốn cái đó, tôi chán cái đó lắm rồi.’’ Đối với cái đó,
lòng tôi lạnh như tro tàn. Cái đó gọi là yếm. Trong khi đó, trong ta tự
nhiên có một cái ước muốn mới: ước muốn xa lìa cái cảnh hệ lụy
chán chường này để đi tìm tới một khung cảnh có sự an toàn, có sự
thương yêu, có sự an lạc, để mà thực tập. Khung cảnh ấy là Tăng thân.
Ta sẽ đóng góp phần ta cho Tăng thân ấy. Khi tới đó, ta tới với bản
nguyện, nghĩa là ta biết ta tới đó để đóng góp phần của ta vào với
Tịnh Độ và Tăng thân chứ không phải tới chỉ để hưởng thụ. Cũng
như Sư em Chân Uy Nghiêm ở tu viện Rừng Phong. Trước khi xuất gia, Sư em có
đọc sách, đọc kinh và Sư em đã đọc được lời nguyện của đức Địa
Tạng. Đức Địa Tạng nói: ‘‘Địa ngục mà chưa trống không, thì tôi
vẫn phải còn làm việc và chưa muốn thành Phật.’’ Khi đọc câu đó,
Sư em đã thấy rung động trong trái tim. Sư em nói rằng: ‘‘Con cảm động
quá và con muốn giúp Ngài một tay (I am so moved, and I want to give him a helping
hand). Khi nói lên như vậy, Sư em đã bắt đầu phát khởi năng lượng của
bản nguyện ấy rồi. Ta tới với Tịnh Độ không phải chỉ là để hưởng
thụ mà còn để giúp Bụt A-di-đà một tay nữa. Tới với Tăng thân cũng
vậy, không phải ta chỉ được thừa hưởng sự an toàn của Tăng thân mà
còn để giúp Tăng thân một tay. Đến với bản nguyện là trong ta đã có
đức A-di-đà. Đức A-di-đà có ngay trong lòng ta. Và chừng nào ta còn niềm
tin, chừng nào ước nguyện ta còn mạnh thì chừng đó ta vẫn còn là ta
và ta sẽ không tự đánh mất ta trong những trạng huống hệ lụy và khổ
đau nữa. Dù mình đang đứng trong hoàn cảnh hệ lụy hoặc đau khổ,
nhưng nếu có tín và nguyện thì mình đã có diều kiện để thoát ra. Tại
vì trong ta, năng lượng của tín, của hạnh và của nguyện đã bắt đầu
có mặt. Tịnh Độ không phải chỉ là Tịnh Độ của Đức Bụt A-di-đà.
Đức Thế Tôn nào cũng muốn thành lập Tịnh Độ. Bất cứ một vị Bồ
tát nào, dù lớn hay nhỏ, cũng đều muốn thành lập Tịnh Độ. Nếu ở Tây
Phương có cõi Cực Lạc (Sukhavati), thì ở cõi Đông Phương lại có cõi Diệu
Hỷ (Abhirata)... Ở cõi Diệu Hỷ ấy có đức Bụt A Súc Bệ (Bất Động).
Đó là đức Thế Tôn của sự vững chãi (Aksobhya). Cõi của Ngài là cõi
Diệu Hỷ, trong đó có nhiều niềm vui. Ở cõi Diệu Hỷ không có ai bị giận
hờn đốt cháy, nên cõi đó là một cõi rất mát mẻ. Các kinh đầu của
hệ Bát Nhã có đề cập đến danh hiệu của Đức Bụt A Súc Bệ. Kinh
Pháp Hoa cũng như kinh Bảo Tích đều có nói tên của Ngài. A Súc là một vị
Đạo sư đang giảng dạy ở phương Đông. Ngài ngồi trên một bông sen.
Tay trái Ngài nâng chéo áo, tay phải Ngài sờ xuống chấm vào mặt đất
trong tư thế địa xúc. Có rất nhiều cõi Tịnh Độ, nhưng vì một nguyên
do nào đó mà chúng sanh ở cõi Ta bà thường hướng về Tịnh Độ của Bụt
A-di-đà. Vì những điều kiện để được sinh sang cõi Tịnh Độ của Bụt
A-di-đà hết sức đơn giản. Còn muốn sanh sang Tịnh Độ Diệu Hỷ của Bụt
A Súc Bệ thì phải cố gắng nhiều hơn một chút. Bản tánh của chúng ta
ở cõi Ta Bà là làm biếng. Cho nên cõi Tịnh Độ của đức Bụt A-di-đà
được ta chọn lựa nhiều hơn và Ngài biết phần lớn chúng ta là những
người hay sợ hãi khó khăn. Tịnh Độ cũng có thể có mặt trong hình thức
một Tăng thân. Tăng thân có mặt khắp nơi, do đó nếu chú ý một tý là
ta có thể tìm ra địa chỉ của một Tăng thân và khi ta tới được với
Tăng thân ấy rồi thì tức khắc ta được hưởng khung cảnh an ninh và
hoàn cảnh thuận lợi cho sự tu học của nó. Nếu muốn biết đó có phải
là một Tịnh Độ đích thật hay không thì ta có thể căn cứ trên tiêu
chuẩn thanh và trược. Ở đâu mà có quá nhiều chất liệu vẩn đục, thì
ở đó chỉ có Ta Bà mà không có Tịnh Độ. Và ở đâu chất liệu vẩn
đục rất ít mà chất liệu của sự trong sáng như là ổn định, trí tuệ,
an lạc, tình thương, bình đẳng và đại nguyện có nhiều thì ta biết đó
là Tịnh Độ. Ta có thể tham dự và cọng tác để xây dựng thêm cho Tịnh
Độ ấy. Tín và Nguyện là hai nguồn năng lượng có khả năng làm cho ta bớt
khổ ngay trong giờ phút hiện tại. Trong trạng thái chán chường và tuyệt
vọng của cõi Ta Bà, ta đau khổ rất nhiều. Nhưng đứng trong cõi Ta Bà
mà có năng lượng của Tín và Nguyện, thì ta cảm thấy nhẹ nhàng ra và sẽ
hết khổ. Tín và Nguyện là năng lượng đưa ta tới Tịnh Độ, đưa ta tới
với Tăng thân mà ta cần nương tựa. Thứ ba là năng lượng Hành. Hành hay
là Hạnh. Hành là thực tập, là cái biểu hiện cụ thể. Chúng ta đừng
tưởng rằng chúng ta chỉ hành trước khi đi về Tịnh Độ và về Tịnh
Độ rồi thì khỏi cần hành. Nghĩ như vậy là ngược lại với lời kinh
dạy. Chúng ta đã đọc kinh A-di-đà và thấy rất rõ rằng ở tại cõi Tịnh
Độ, ngày nào dân chúng cũng thực tập niệm Bụt, niệm Pháp, niệm Tăng
và thực tập Ngũ căn, Ngũ lực, Thất bồ đề phần, Bát chánh đạo phần.
Các chi tiết này cho ta thấy rằng tới Tịnh Độ rồi ta cũng phải thực
tập, nếu không thực tập thì mất Tịnh Độ. Vì vậy mỗi bước chân phải
đi trong chánh niệm, mỗi hơi thở phải thở trong chánh niệm, mỗi buổi
ăn phải ăn trong chánh niệm thì Tịnh Độ mới tiếp tục hiện tiền.
Cũng như trong khi hành xử, nếu ta đánh mất chánh niệm là ta đánh mất Tịnh
Độ. Xây dựng Tịnh Độ không phải là tổ chức cho giỏi, mà chủ yếu
là sống cho có chánh niệm. Tịnh Độ là vấn đề hành trì. Hành thì
‘‘bất lao đàn chỉ đáo Tây phương’’, nghĩa là không cần một tích
tắc nào cũng vẫn tới Tây phương được. Nếu thiết lập được thân
tâm trong giây phút hiện tại, an trú được trong chánh niệm, thì mình có
được Tăng thân, có được Tịnh Độ ngay tại chỗ. Và cách sống hằng
ngày của mình là tự đặt mình trong Tịnh Độ và duy trì Tịnh Độ, đừng
để cho Tịnh Độ biến mất. Chữ hành ở đây có nghĩa như vậy. Hành
là action, là practice. Hành làm cho Tịnh Độ được biểu hiện và được
duy trì. Năng lượng của tín và của nguyện đủ để giúp cho ta không
chìm đắm vào biển khổ sông mê. Năng lượng của hành có khả năng duy
trì cõi Tịnh Độ. Nó có khả năng gìn giữ mình trong cõi Tịnh Độ để
cho mình đừng đánh mất Tịnh Độ. Hành ở đây có thể là sự niệm Bụt
thường xuyên. Mà niệm Bụt là gì? Niệm Bụt là duy trì sự tỉnh thức.
Bụt là tỉnh thức, là chánh niệm, và vì vậy niệm Bụt là duy trì tỉnh
thức và chánh niệm. Thực tập chánh niệm cũng là niệm Bụt. Niệm Bụt
cũng là thực tập chánh niệm. Thực tập chánh niệm có công năng làm hiển
lộ Tịnh Độ và xây dựng Tăng thân trong mỗi bước chân của mình. Nó
có công năng duy trì Tịnh Độ cho chính mình. Tịnh Độ không phải là chỉ
có mặt cho bây giờ mà Tịnh Độ còn có mặt cho tương lai nữa. Nếu giờ
phút này là Tịnh Độ, thì giờ phút kế cũng sẽ là Tịnh Độ. Thành ra
mỗi bước chân, mỗi hơi thở và mỗi cử chỉ trong đời sống hằng ngày
của ta đều có khả năng phát hiện và duy trì Tịnh Độ.
Cái
vô thường mà cho là cái thường, cái thường mà cho là cái vô thường,
khổ mà cho là lạc, lạc mà cho là khổ, cái không phải ngã mà cho là
ngã, cái ngã mà cho là không ngã, cái an tịnh mà cho là không an tịnh, cái
không phải an tịnh mà cho là an tịnh, v.vv... Những cái thấy ngược như vậy
gọi là tà kiến.
Thứ
tư là Kiến thủ kiến: kẹt vào một ý tưởng, một quan điểm. Chữ
‘‘thủ’’ ở đây có nghĩa là bám víu, là kẹt vào. Chữ ‘‘kiến’’
ở đây là kiến thức, ý niệm, nhận thức. Khi ta có một nhận thức rồi
thì ta có khuynh hướng cho nhận thức đó là chân lý tuyệt đối. Kẹt vào
cái đó và không buông nó ra được nữa thì gọi là kiến thủ kiến. Ví
dụ anh học được cách làm đậu hủ và anh nghĩ rằng cách làm đậu hủ
của anh là duy nhất hoặc hay nhất trên thế giới. Anh không thấy có nhiều
người làm đậu hủ hay hơn và đậu hủ của họ ngon hơn. Đó là kiến
thủ. Hay là mình được nghe một một ý thức hệ hoặc một giáo điều nào
đó rồi mình cho đó là chân lý tuyệt đối và mình nói người nào không
theo cái ấy là người đó đi lầm đường, người đó không có trí tuệ.
Bị kẹt vào trong ý thức hệ đó, mình cho tất cả nhận thức khác, các
lý thuyết khác là sai lầm và mình trở thành cuồng tín. Cái đó gọi là
kiến thủ kiến. Kiến thủ là bị kẹt vào trong một kiến thức, kẹt
vào trong một nhận thức. Mình học được một pháp tu, mình nói phương
pháp tu của mình là nhất, không có phương pháp nào hay hơn và mình không
chịu mở lòng ra để học hỏi thêm. Đó là kiến thủ kiến. Hoặc mình
nghĩ rằng mình sẽ có hạnh phúc lớn nếu mình nắm được cái này, nắm
được cái kia, có cái bằng cấp này, có cái chức vụ kia, làm chủ được
cái chùa này hay làm hội trưởng được cái hội kia. Và khi không đạt
được những cái đó thì mình đau khổ suốt đời. Cái đó cũng là kiến,
và kẹt vào ý niệm đó là mình sẽ không bao giờ có hạnh phúc. Nếu
buông bỏ được những cái kiến đó thì mình sẽ được tự do, mình sẽ
có những cái thấy sâu sắc hơn. Có nhiều người đau khổ từ năm này
sang năm khác là vì họ đang bị kẹt vào những ý niệm và những cái thấy
của họ. Ví dụ mình tin chắc rằng có một người đang ghét mình, muốn
trả thù mình, muốn tiêu diệt mình. Có ý niệm ấy thì họ khổ suốt đời.
Trong kinh Bách Dụ, đức Thích Ca có kể một câu chuyện rất hay về kiến
thủ kiến. Có một nhà buôn trong khi đi vắng, ăn cướp vào đốt làng và
bắt cóc đứa con bốn tuổi của ông đi. Khi trở về, ông thấy nhà mình
cháy tan và bên trong nhà lại có tử thi của một em bé cháy đen. Trong tâm
trạng hoảng hốt đó, ông tin rằng em bé cháy thành than đó là con của
mình. Ông ta đau khổ vô cùng. Ông ta làm lễ hỏa thiêu thân xác em bé. Thương
con quá, ông ta giữ tro trong một cái túi bằng gấm và mang theo bên mình.
Suốt ngày, ăn cơm, làm việc, đi ngủ, ông đều ôm theo cái túi tro của
đứa con. Một hôm, đứa con thoát khỏi tay bọn ăn cướp và tìm được về
làng. Về tới nhà mới của ông ta, nó gõ cửa vào lúc hai giờ khuya. Lúc
đó ông ta còn đang ôm cái túi tro, tin tưởng rằng đứa con mình đã chết
và nước mắt đang chảy ròng ròng. Nghe tiếng gõ cửa, ông hỏi : Ai đấy?
Đứa bé nói: Con đây, con là con của ba đây. Ông ta nổi giận la lên: Con
của tao đã chết rồi. Mày là đứa nào mà quá nửa đêm còn tới đây để
phá phách chòng ghẹo? Và cuối cùng đứa bé phải bỏ đi. Đây là một
câu chuyện rất hay. Đức Thế Tôn muốn dạy rằng có nhiều khi ta ôm ấp
một tri kiến sai lầm mà tin tưởng đó là chân lý, cho đến nỗi khi tự
thân chân lý tới gõ cửa mà ta cũng không chịu mở. Thường thường người
ta đi tìm chân lý. Ở đây, đích thân chân lý tới gõ cửa mà mình vẫn
không mở. Cái đó gọi là kiến thủ kiến.
Thứ
năm là Giới cấm thủ kiến. Giới đây là những kiêng cử, những cấm
kỵ, những hình thức nghi lễ, những giáo điều hoặc những tín điều mà
mình bị kẹt vào. Ví dụ mình tin rằng con bò là vật linh thiêng và mình
không dám động tới nó. Hoặc tin rằng ông táo hay bình vôi là những vật
thiêng liêng. Hoặc mình tin rằng tổ tiên mình là cây cau, mình không dám
động tới cây cau. Xứ nào, dân tộc nào cũng có những niềm tin phát sinh
do sự tưởng tượng hay do sự sợ hãi của con người xứ đó. Nghi lễ
được đặt ra là để nhắm tới bảo vệ và làm cho mình an tâm. Nhưng rút
cuộc mình bị kẹt vào trong nghi lễ. Giới cấm thủ kiến là sự bị kẹt
vào các hình thức nghi lễ, giáo điều và tín điều không phù hợp và
không có lợi ích gì cho việc thực tập chuyển hóa.
Phiền
não trược là những thứ làm cho tâm ta bị vẩn đục như tham lam, sân hận,
si mê, hiếu danh, kiêu mạn... Ở cõi Cực Lạc, không có những thứ phiền
não ấy, hoặc có rất ít. Trong Tăng thân cũng vậy, nhờ có sự tu tập
nên những thứ phiền não làm vẩn đục tâm mình ít phát hiện hơn ở ngoài
thế gian.
Chúng
sanh trược tức là những lỗi lầm tội ác của chúng sinh như bất hiếu,
không chịu giữ giới, ganh tỵ lẫn nhau, không hành xử bình đẳng, phân
chia thành từng giai cấp để bóc lột lẫn nhau, cấu xé lẫn nhau. Trong xã
hội, người ta chia ra nhau thành nhiều giai cấp, giai cấp này bóc lột giai
cấp khác, giai cấp này đè nén giai cấp khác. Họ sống không có lý tưởng,
họ làm khổ nhau. Ở cõi Tịnh Độ không có chúng sanh trược, vì ở Tịnh
Độ có Bụt, và ta được sống chung với các bậc thượng thiện nhân và
các vị bồ tát nhất sinh bổ xứ. Các chất vẩn đục và nhơ bẩn không
còn lại bao nhiêu, do đó không còn chúng sanh trược. Nhìn vào Tăng thân,
ta thấy rằng chất vẩn đục trong Tăng thân tương đối ít hơn ở những
tổ chức ngoài đời nhiều và sự tu học hằng ngày của chúng ta là để
cho sự vẩn đục này tiếp tục giảm bớt. Hạnh phúc của chúng ta là ở
chỗ đó. Nhờ sự thực tập mà các chất vẩn đục của chúng sanh trược
nơi ta mỗi ngày mỗi được chuyển hóa và tiêu diệt.
Cuối
cùng là mạng trược. Mạng trược ở đây tức là sự đi vòng quanh, là sự
chìm đắm ở trong sanh tử luân hồi. Ở cõi Ta bà, người ta ít có một hướng
đi cao thượng. Người ta chỉ đi vòng quanh để tìm kiếm danh lợi. Người
ta sống không có mục đích nào khác, ngoài năm dục. Người ta sanh ra rồi
chết đi, chết đi rồi sanh ra trở lại là chỉ để đi vòng quanh và theo
đuổi danh lợi mà thôi. Chính điều đó là sự vẩn đục ở cõi Ta Bà.
Còn ở Tịnh Độ thì mọi người đều có một hướng đi và đều hướng
đến quả vị Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác. Nếp sống của con người
nơi cõi Tịnh Độ có một mục đích và một lý tưởng. Lý tưởng đó
được chia sẻ với các vị bồ tát nhất sanh bổ xứ, với các bậc thượng
thiện nhân chung sống với mình. Vì vậy, cõi Tịnh Độ là một cõi trong
sáng. Ở trong Tăng thân cũng vậy, mình không đi vòng quanh, mình biết rằng
mình gia nhập tăng thân là để chấm dứt sự đi vòng quanh. Mình tham dự
vào một con đường hướng thượng và nhắm tới sự giải thoát và giác
ngộ, cứu giúp cho những loài chúng sanh đang chìm đắm. Vì thế, trong một
Tăng thân thanh tịnh, không có những chất liệu đục ngầu, gọi là cái
đi tìm danh lợi theo mạng trược. Vậy muốn sanh về cõi Tịnh Độ, chúng
ta cần phải gạn lọc, cần phải làm cho những chất liệu đục ngầu kia
lắng lại và làm cho những chất liệu trong sáng phát hiện. Chúng ta biết
rằng cái đục có thể hàm chứa đựng cái thanh trong lòng nó, và nếu
chúng ta biết cách thì chúng ta có thể biến đục thành trong, gạn đục
khơi trong. Có một ly nước đục trên sa mạc khô cháy mà liệng ly nước
đục đó đi thì làm sao có ly nước trong để uống. Vì vậy, ta phải giữ
ly nước đục đó và từ ly nước đục đó làm cho nó trong lại. Cũng
như thế, ngũ thanh nằm trong ngũ trược và Tịnh Độ nằm ngay trong Ta Bà.
Ta Bà là Tịnh Độ. Như hoa nằm trong rác, nếu chúng ta biết cách quản
lý rác thì ta có thể chế tác ra được hoa, điều này rất rõ. Đức Thích
Ca là một bậc có khả năng chuyển rác thành hoa, vì vậy cho nên ở trong
cuộc đời ngũ trược mà ngài đã tạo dựng được Phật Độ.
Nếu
ta gọi yếu tố kiếp trược là thuộc tính của cõi Ta bà, thì ở cõi Tịnh
Độ thuộc tính kiếp trược này đã được chuyển hóa thành yếu tố ổn
định hay thanh tịnh, gọi là ‘‘chúng biển lớn thanh tịnh’’ (thanh tịnh
đại hải chúng). Yếu tố kiến trược là sự vẩn đục của nhận thức,
là một thuộc tính của cõi Ta bà. Ở cõi Tịnh Độ thuộc tính kiến trược
này đã được chuyển hóa thành yếu tố Chánh kiến hay Trí tuệ. Nó đã
được chuyển hóa thành biển hội liên trì (liên trì hải hội). Nghĩa là
chúng hội của những hồ sen trên biển cả bình lặng, xanh tươi và trong
mát. Cái vẩn đục kia đã được chuyển hóa thành chất liệu ‘‘vô lượng
quang’’, nghĩa là ánh sáng vô lượng. Yếu tố phiền não trược, tức là
tâm hồn dơ bẩn, là một thuộc tính của cõi Ta Bà. Ở cõi Tịnh Độ,
thuộc tính phiền não trược này đã được chuyển hóa thành tâm bồ đề
tức là tâm tính giác ngộ. Tâm tính giác ngộ là tâm tính hạnh phúc, an lạc,
không còn hờn giận, tham lam, ganh tỵ, ích kỷ, tuyệt vọng. Yếu tố
chúng sanh trược tức là sự vẩn đục trong đời sống của chúng sanh,
là một thuộc tính khác của cõi Ta bà, đã được chuyển hóa ở đây
thành ‘‘tự tánh thanh tịnh bình đẳng’’, do đó ở cõi Tịnh Độ không
còn có sự kỳ thị giữa loài này với loài khác, không còn sự kỳ thị
giữa người này với người khác, không còn sự phân biệt về giới tính
mà chỉ có Từ bi. Yếu tố mạng trược, tức là sự vẩn đục về thọ
mạng, nghĩa là sinh mạng đi vòng quanh trong sinh tử, là một thuộc tính của
cõi Ta bà. Nay ở cõi Tịnh Độ thuộc tính mạng trược này đã được
chuyển hóa thành ‘‘thọ mạng vô lượng’’, nghĩa là thọ mạng vượt
ra ngoài không gian, trạm nhiên, tự tại và giải thoát. Nó được biểu hiện
từ đại nguyện chứ không phải do nghiệp duyên. Do đó, sanh về Tịnh Độ
là do ta có lý tưởng của bản nguyện. Không những trong kiếp này mà
trong vô lượng kiếp về sau, ta vẫn được tiếp tục đi trên con đường
của lý tưởng bản nguyện ấy để tu tập và hành đạo.
Cái
khác của Ta Bà và Tịnh Độ là một bên có năm sự vẩn đục và một
bên có năm sự thanh trong.
BA NGUỒN NĂNG LƯỢNG ^
húng
ta đi tới cõi Tịnh Độ và thiết lập cõi Tịnh Độ bằng cách nào? Muốn
đi tới cõi Tịnh Độ hay thiết lập cõi Tịnh Độ của Tăng thân, chúng
ta phải hội đủ ba yếu tố hay ba nguồn năng lượng.
Nguồn
năng lượng thứ nhất là niềm tin. Ta tin tưởng rằng khổ đau của ta có
thể được chuyển hóa bằng những con đường thoát ly sanh tử. Tịnh Độ
là một trong những con đường ấy. Niềm tin này hoàn toàn không phải là
những ý niệm, căn cứ trên những suy nghĩ vu vơ, mà được căn cứ trên
nền tảng của lý trí và sự chiêm nghiệm của chính mình. Niềm tin đó gọi
là chánh tín, chứ không phải là mê tín. Chúng ta đang ở trong một hoàn cảnh
bi đát tuyệt vọng, nhiều hệ lụy và khổ đau, và cũng từ nơi chính ta,
khởi dậy niềm tin và ý chí muốn thoát ly những hệ lụy khổ đau ấy.
Do đó mà niềm tin Tịnh Độ bắt đầu có mặt ở nơi ta và ta bắt đầu
đi tìm kiếm con đường xây dựng Tịnh Độ hay con đường xây dựng Tăng
thân để nương náu, vui sống, tin tưởng và thực tập.
Nguồn
năng lượng thứ hai là bản nguyện. Bất cứ một bậc Đại nhân hay một
vị cao tăng nào cũng đều có bản nguyện trong sự tu tập. Và do có bản
nguyện, các Ngài mới thiết lập được một cõi Tịnh Độ hay một Tăng
thân để cùng nhau nương tựa và tu tập.
Chư
Bụt và Bồ tát cũng vậy, vị nào cũng đều có đại nguyện muốn thiết
lập một cõi Tịnh Độ hay một Tăng thân để tạo ra những điều kiện
thuận lợi cho sự tu tập. Tăng thân cũng có khi còn gọi là Tịnh Độ. Đã
là Tăng thân, thì dù Tăng thân lớn hay nhỏ cũng đều có những chất liệu
như nhau. Đã là Tịnh Độ thì dù cõi Tịnh Độ lớn hay cõi Tịnh Độ nhỏ
cũng đều phải có những chất liệu như nhau, đó là niềm tin, bản nguyện
và sự thực tập.
Bản
nguyện nào cũng được tạo ra từ hai chất liệu. Chất liệu thứ nhất là
‘‘buông bỏ’’. Buông bỏ hệ lụy khổ đau. Buông bỏ mọi sự vẩn
đục trong đời sống. Và chất liệu thứ hai của bản nguyện là ‘‘hân
thích’’. Hân thích là mong muốn đi tới sự an lạc, với hạnh phúc, với
năm chất liệu thanh trong của Tịnh Độ.
Nguồn năng lượng thứ ba là sự thực hành. Thực hành
Tịnh Độ tức là biến niềm tin và bản nguyện Tịnh Độ trở thành hiện
thực trong đời sống hàng ngày, bằng cách niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng,
nghĩa là luôn luôn nuôi dưỡng chánh niệm trong từng giây từng phút, để
các vọng tâm không có điều kiện sinh khởi. Mỗi khi thực hành đời sống
Tịnh Độ, đạt tới nhất tâm bất loạn, thì Tịnh Độ hiện tiền. Bấy
giờ dầu ta không cầu sinh Tịnh Độ mà Tịnh Độ vẫn hiện bày trong đời
sống của ta. Tịnh Độ chỉ là sự chuyển hóa năm thuộc tính vẩn đục
của Ta bà thành năm chất thanh trong của Tịnh Độ. Mỗi ngày, trong ta, chất
vẩn đục được gạn lọc bao nhiêu, thì chất liệu Tịnh Độ trong ta
được lưu xuất bấy nhiêu. Do đó, mỗi tiếng niệm Bụt, mỗi tiếng niệm
Pháp, mỗi tiếng niệm Tăng đều có công năng tạo ra nguồn năng lượng hóa
giải những yếu tố vẩn đục trong ta, tháo gỡ những hệ lụy khổ đau
trong ta, đưa ta đi tới với tự do, với hạnh phúc, với an lạc. Hay nói
cách khác, mỗi tiếng niệm Bụt của ta là nguồn năng lượng đưa ta đi tới
với Tịnh Độ và với Tăng thân. Bởi vậy, Tín, Nguyện và Hạnh là ba yếu
tố căn bản để dựng nên Tịnh Độ, nơi nương náu cho ta và cho biết
bao nhiêu kẻ khác.
Mục lục
| Phần 1 | Phần
2 | Phần 3 | Phần 4 | Bản dịch Kinh A-di-đà