- Ý
NGHĨA LỄ VU LAN
Hàng
năm cứ vào độ trăng tròn tháng Bảy âm lịch, tức khoảng trung tuần
tháng Tám dương lịch là ngày lễ Vu Lan trở về. Vào ngày này các chùa Việt Nam và Trung
Hoa thường thiết lễ rất trọng thể và các Phật tử đến tham dự rất
đông đảo để cầu nguyện cho cha mẹ hiện tiền được an lạc, cha mẹ
quá vãng được siêu sanh tịnh độ, cùng là được nghe các thầy giảng về
ý nghĩa lễ Vu Lan và đạo hiếu của người con đối với các bậc sinh
thành.
Lễ
Vu Lan chính thức được bắt nguồn từ một bản kinh ngắn của Phật Giáo
Đại Thừa "Phật Thuyết Kinh Vu Lan Bồn", do ngài Trúc Pháp Hộ
dịch từ tiếng Phạn sang tiếng Hán vào đời Tây Tấn, tức khoảng năm
750-801 sau Công Nguyên và được truyền từ Trung Hoa vào Việt Nam, không rõ
từ năm nào.
Kinh
Vu Lan kể rằng: sau khi đắc quả A La Hán, Bồ Tát Mục Kiền Liên muốn độ
mẹ là bà Thanh Ðề, bèn dùng thần thông kiếm tìm mẫu thân, thì thấy
bà đang ở cõi ngạ quỷ vô cùng đói khổ. Ngài đem cơm đến dâng mẹ,
nhưng mẹ ngài vừa đưa tay bốc cơm thì cơm biến thành than hồng, nên
không ăn được. Ngài vô cùng thương
xót mà không biết làm sao cứu, bèn trở về thưa với Phật, xin ngài từ
bi chỉ dạy phương pháp cứu độ mẹ. Phật
dạy rằng vào ngày trăng tròn tháng bảy, tức là ngày lễ Tự Tứ của chư
Tăng, sau ba tháng an cư kết hạ thanh tịnh (*), hãy sắm lễ vật và thỉnh
chúng Tăng để cúng dường, nhờ sự cầu nguyện của chúng Tăng thì mẹ
Ngài sẽ được cứu
thoát. Ngài Mục Kiền Liên tuân theo lời Phật dạy,
và mẹ ngài, bà Thanh Ðề đã được sanh về cõi trời.
Chữ
Vu Lan, vốn phiên âm từ tiếng Sanscrit Ullambana, Hán dịch là giải đảo
huyền, có nghĩa là "cứu nạn treo ngược". Giải có nghĩa là gỡ ra cho khỏi vướng
mắc, cởi trói buộc, giải mê lầm. Ðảo
là ngược, cũng có nghĩa bóng là những hành động điên đảo gây nên do
sự thấy biết sai lầm, như việc phải cho là quấy và việc quấy cho là
phải; do đó tạo nghiệp dẫn đến cảnh khổ.
Huyền là treo. Ðảo huyền
là treo ngược, đầu trở xuống đất, chân đưa lên trời. Hợp từ "giải đảo huyền"
nghĩa là cởi trói cho người bị treo ngược, gỡ cho họ khỏi gông cùm xiềng
xích, khỏi khổ đau ách nạn. Sâu xa,
giải đảo huyền còn có nghĩa là giải thoát khỏi tất cả những mối
phiền não, những dây luyến ái đã từng trói buộc cái tâm đi luân hồi,
giải thoát khỏi sự trói buộc cuả tâm tham, tâm sân và tâm si.
Hình
ảnh bà Thanh Ðề chụp ngay bát cơm khi ngài Mục Kiền liên dâng lên, nói
lên cái tâm mê muội tham lam của con người và hình ảnh khi bà vừa đưa
tay bốc cơm thì cơm hoá thành than hồng cháy đỏ, bụng đói mà không sao
ăn được, nói lên cảnh giới địa ngục. Thật ra ba cảnh giới địa ngục,
ngạ quỷ và súc sinh hay còn gọi là tam ác đạo, có thể xuất hiện bất
cứ lúc nào trong con người chúng ta. Bất
cứ lúc nào chúng ta nổi giận là lửa địa ngục sân hận bừng cháy. Bất cứ khi nào chúng ta thèm khát vật dục,
chúng ta trở thành loài thú chạy theo dục tình.
Địa ngục, ngạ quỷ và súc sinh là những nơi thọ quả báo của
những chúng sanh tạo nhân tham lam, sân hận và si mê. Mỗi người trong chúng
ta đều có thể, ít hoặc nhiều bị ba thứ độc hại này khống chế và
sai sử, thường sống trong những toan tính tranh danh đoạt lợi, buông mình
theo thất tình lục dục, tâm trí chìm đắm
trong những nỗi buồn vui lo sợ, ăn không ngon, ngủ không yên,
nhiều khi sống như sống trong ác mộng; tự biến cuộc đời thành địa
ngục, triền miên phiền não đau khổ. Ðó
lànguyên nhân dẫn đi luân hồi trong ba đường ác.
Kinh
nói rằng Bồ Tát Mục Kiền Liên đắc quả vị A La Hán, đạt được tâm
bất sinh, nên nghĩ đến sự báo đền ân đức cha mẹ. Chúng ta cũng cần nhớ rằng kinh Phật
thường có vô lượng nghĩa, để khế hợp với vô lượng tâm chúng sanh. Ðức Phật đại từ đại bi, sau khi giác
ngộ, Ngài trực nhận ra rằng tất cả chúng sinh đều có Phật Tánh, mà
chỉ vì bị tam độc tham sân si lôi kéo mà bị dẫn đi trong luân hồi.
Ngài muốn trải ruộng phước cho chúng sinh trồng xuống cây bố thí, đó
là cánh cửa đầu tiên để cho chúng sinh tập hạnh xả bỏ, bớt đắm
nhiễm vào của cải, bớt tham, cho nên Ngài dùng phương tiện thiện xảo dạy
chúng sinh thực hiện pháp cúng dường chư Tăng, vừa tạo duyên lành cho Phật
tử gieo nhân thiện, vừa dạy cư sĩ thực hiện nhiệm vụ hộ trì Tam Bảo,
ngõ hầu chư Tăng ni có được đầy đủ vật dụng cần thiết mà an tâm
tu hành cho tới giác ngộ, để tiếp tục trao truyền ngọn đèn chánh
pháp, độ thoát cho hết thảy chúng sanh. Trong ý nghĩa đó thì bà Mẹ ở
đây không phải là bà Thanh Ðề, bởi vì một vị thánh Tăng không còn
tâm thương yêu bình thường mà chỉ là tâm đại bi với con mắt không
phân biệt; thấy tất cả chúng sinh đều là quyến thuộc của nhau đã chết
đi sống lại nhiều đời. Ngài
không
có
tâm riêng rẽ, chỉ nghĩ đến tình riêng mà cứu độ riêng mẫu thân của
mình. Mẹ ở đây chỉ cho cái vọng
tâm, tức cái tâm sinh diệt, nguồn gốc sinh ra tất cả cảnh giới điên
đảo mê lầm.
Nhà
Phật có bài kệ:
- Tội
từ tâm khởi đem tâm sám
- Tâm
được tịnh rồi tội liền tiêu
- Tôi
tiêu, tâm tịnh, thảy đều không.
- Ấy
mới thật là chân sám hối.
Kinh
nói rằng sau khi cúng dường chư tăng và được chư Tăng chú nguyện thì
bà Thanh Ðề thoát khỏi địa ngục, sinh về cõi trời. Theo tinh thần của bài kệ trên, thì do
tâm lực thanh tịnh của chư Tăng huân tập trong ba tháng an cư kết hạ đã
chuyển hóa tâm của bà Thanh Ðề, khiến cho bà thấu rõ tội ác của mình
trong quá khứ, nổi niệm sám hối, thì ngay đó địa ngục tan rã, vì nhà
Phật quan niệm nhất thiết duy tâm tạo, cái tâm vô thường đã chuyển
thì tất cả đều chuyển theo tâm.
Tâm
bà Thanh Ðề cũng có thể là tâm mẹ quá khứ của chúng ta và cũng có thể
là tâm tham sân si của chính mình. Một
khi tâm chuyển là cảnh giới địa ngục của chính mình tan rã, tức thì cảnh
giới an lạc hiện tiền. Tuy nhiên,
điếu quan trọng là chính tâm của bà Thanh Ðề hay tâm của chính chúng ta
phải tự nỗ lực chuyển hóa việc làm xấu ác của chính mình, phải tự
thức tỉnh, sám hối những điều ác đã gây ra.
Nếu không tự thức tỉnh, không tự chuyển hoá tâm cho thanh tịnh,
thì oai lực của chư Tăng cũng không thể nào cảm ứng để mà giải cứu
được.
Bên
Trung Hoa, và miền Nam Việt Nam, trong dịp lễ hội Vu Lan, ngoài việc tụng
kinh, thiết lễ cúng dường trai tăng tại các tự viện còn có tập tục
cúng cô hồn tại tư gia, cơ sở thương mại và tại cơ quan tư lập theo
truyền tụng rằng, ngày này cửa địa ngục rộng mở phóng thích ngạ quỷ,
nên dân chúng giết các thú vật làm cỗ, cúng cho chúng với hy vọng được
chúng phù hộ cho ăn nên làm ra, buôn may bán đắt. Tập tục này có tính
cách mê tín dị đoan và hoàn toàn xa lạ với Phật Giáo, vì thế người
Phật tử không nên bắt chước, phước đâu không thấy, chỉ thấy tạo
thêm nghiệp sát hại sinh linh và chắc chắn một ngày nào đó sẽ trả quả
mà thôi. Thay vào đó người Phật tử
nên ăn chay suốt tháng Bảy để báo hiếu cha mẹ ông bà đã quá vãng
tuân theo lời đức Phật dạy: "Tất cả chúng sinh đều là cha mẹ
đời quá khứ, và sẽ là Phật trong tương lai".
- Tâm
Diệu
- Vu
Lan 2002
Chú
thích:
(*)
Mùa Hạ ở Ấn Ðộ thường mưa nhiều, là mùa côn trùng sinh sản, nên đức
Phật không muốn cho chúng Tăng đi lại nhiều, giẫm đạp lên chúng. Ngài đại từ đại bi, còn không muốn
cho các côn trùng bị nuốt vào bụng người mà chết, nên chư tăng ni đều
phải có đồ lọc nước để cứu chúng trước khi uống nước. Vì thế mới có lệ chư Tăng Ni an cư ba
tháng Hạ trong chùa, hay tịnh xá, để học hỏi giáo pháp và thanh lọc
tâm. Do đó, trong ba tháng này, Phật tử
đem vật thực đến cúng dường tại chùa, vì các sư không đi từng nhà
khất thực.
http://www.buddhismtoday.com/viet/vulan/ynghia.htm