Núi Túy Vân nằm phía nam kinh
thành Huế khoảng hơn 40 Km , có thể đến Túy Vân theo hướng quốc lộ I qua
cầu Trừng Hà , cũng có thể đi theo ven bờ biễn hướng Thuận An Hòa Duân
Vinh Hiền hay qua phà ở Đá Bạc , một cây cầu đang bắc ngang cửa Tư Hiền
nối đất liền với hải đảo này , có lẽ cầu sẽ hoàn thành vào năm tới
Chùa Thánh Duyên , một ngôi cổ
tự nằm trên đỉnh Túy Vân có cổng tam quan quay về hướng đông nam , phía
trước là biễn đông , chếch bên trái là cửa Tư Hiền , phía tây là núi Bạch
Mã , Trường Sơn dưới chân bao quanh là một vùng đầm phá Cầu Hai – Đá Bạc ,
phía chính đông là núi Linh Thái
Trong sách Quốc Triều Chính
Biên Toát Yếu trang 205 chép chuyện : “ Vua Minh Mạng ngự chơi cửa Tư
Dung ( một tên gọi cửa Tư Hiền ) , lên núi Linh Thái thấy tháp đá cột trụ
khắc chữ Mọi . Thông ngôn ở Kinh đều nói rằng “ không phải chữ Xiêm , Lào
không thể dịch được ” Vua sắc cho tỉnh Bình Thuận phái một người biết chử
Chiêm Thành tới Kinh . Đến nơi người ấy nói rằng : “ Chữ Thổ có 2 thể :
ChiêmThành và Bà Ni , đây là thể chữ Ba Ni , không phải chữ Chiêm Thành
nên không dich ra được
Vua bèn sai in ra một tờ khiến
hỏi khắp cùng thiên hạ có ai biết nghĩa dịch ra đem tâu cho vua ” cho đến
nay câu hỏi đó vẫn còn là điều bí ẩn , cột đá kia còn hay mất cũng không
người nào biết
Trong một chuyến tuần du khác
Hoàng đế phán rằng : “ Trên đỉnh Linh Thái còn lại dấu vết của một tòa
tháp cổ , dưới có tượng đá ,voi đá bày la liệt , lâu ngày nghiêng đổ , cỏ
rêu phũ lấp , tuy việc đã lâu , dấu đã mất , không thể xét nghiệm được ,
nhưng mà do miếu che chở , cũng hầu có đợi người sửa sang , vây nên tu bổ
lại tất cả cho trọn vẹn nhân quả tốt các ngươi phải kính tuân đấy
Năm 1836 tức vào năm Minh Mạng
thứ 17 vua lại ra chỉ dụ rằng :
“ Núi Thúy Hoa và núi Linh Thái
ở cửa biễn Tư Hiền khói biếc bao quanh , mây xanh hợp lại , là chổ khí
thiêng chung đúc. Hoàng Tổ Hiễn Tôn Hiếu Minh Hoàng Đế vì dân cầu phúc
từng dựng chùa cầu phật ở hai núi ấy , chiếm riêng một bầu trời tốt đẹp
trước hân binh biến cõi phạt thành ra gò cồn . Hoàng Khảo Thế Tổ Cao Hoàng
Đế , dựng lại cơ đồ nhà Hạ , làm nối lại vận mệnh nhà Chu , lúc bửa đầu
đang vội sửa sang việc nước chưa kịp nghĩ tới . Trẫm kính nối ngôi cao ,
noi theo phép lớn , trên nhờ trời giúp, tôn miếu để phúc cho trong lặng
ngoài yên , nước nhà nhàn rỗi , trước nhân đi tuần chơi cõi biễn , nhớ
mến dấu cũ , để mắt vào chổ nền cũ móng xưa , sực nỗi lòng muốn xây đắp
vàng son rực rỡ. Nay chuẫn cho dựng lên ở núi Thúy Hoa : Một chùa , một
gác , một tháp . Chùa tên gọi là chùa Thánh Duyên , gác gọi là gác Đại Từ
, tháp gọi là tháp Điều Ngự và dựng một chùa một lầu ở núi Linh Thái ,
chùa gọi là chùa Trấn Hải , lầu gọi là lầu Vọng Hải để cho tượng phật có
vẻ trang nghiêm cùng với núi cao biễn trong bền vững lâu dài mãi mãi ”
chủa Thánh Duyên được đại trùng tu va gần như xây mới theo chỉ dụ đó
Chùa Thánh Duyên , trước là một
ngôi cổ tự do chúa Nguyễn Phúc Chu (Hiễn Tông Hiếu Minh Hoàng Đế năm
1691) lập nên , đến năm 1836 vua Minh Mạng cho xây mới toàn bộ ngôi cỗ tự
trên nền móng cũ và đặt tên cho ngôi chùa 3 gian 2 chái này là Thánh Duyên
, về sau xây thêm bên trái điện thờ một tăng xá để làm chổ cho sư trù trì
và một nhà bếp , dần theo những biến đổi thăng trầm với thời gian , mưa
nắng bảo táp , mối mọt trong gần 200 năm qua cho dù có khi nhà chùa và đạo
hữu sửa sang lại đôi chút nhưng cũng vẫn không chống cự lại được sự tàn
phá gậm nhấm của thời gian và thiên nhiên , hiện nay ngôi chùa đã hư hỏng
trầm trọng vừa được trùng tu một phần nhỏ như : cổng tam quan và chính
điện theo kiễu mới chỉ còn lại tháp Điều Ngự vẫn còn giử nguyên dáng vẽ
của ngày trước
Trong chùa Thánh Duyên hiên tại
còn lưu giữ một bộ sưu tập rất quí đó là tượng 18 vi La Hán được đúc bằng
dồng với những nét diêu khác tuyệt vời thể hiên nghê thuật đúc tượng vào
thế kỷ XiX
Tháp Diều ngự tuy tàn tạ nhưng
cái hồn của ngôi tháp thì vẫn còn phãn phất đâu đó trong không khí tỉnh
mịch , với gió biễn thổi rít xuyên qua những nhánh thông già hàng trăm
tuổi trên đĩnh núi Túy Vân nằm dưới chân ngôi tháp Ở đó bãn giao hưỡng
giữa hiện tại và quá khứ được cất lên bất tận , tháp Điều Ngự nằm phía sau
chánh điện , toa lạc trên một gò đất cao , tháp có lối kiến trúc đế hình
vuông với diện tích khoảng 16 đến 18m2 gồm có 3 tầng , cao 3 ( 5 ) trượng
6 thước 9 tất , mỗi tầng đều có lan can , và 3 cửa vòm , điện thờ Phật ở
tầng dưới ,có trụ đồng trên nóc , lắp bánh xe pháp luân có đeo chuông nhỏ
, gió thổi chuông đồng vang rất xa , rất hay ở chân núi , tíếng reo cũng
còn nghe thấy , nay thì bánh xe pháp luân rơi đâu mất lúc nào cũng không
ai biết đến , điện thờ Phật quay mặt về hướng tây , Vua Minh Mạng đã cho
dựng bia ở trong khuôn viên chùa , , trong dó có bài Đăng Điều Ngự tháp
là hay nhất
Nguy nga bảo
tháp cứ sơn điên
Thập cấp nhi
đăng khởi quyện yên
Tứ diện đài
quan lâm đại địa
Tam tăng cao
súc lập trung thiên
Vĩnh lưu Điều
Ngự thiên thu tại
Thường chuyễn
Pháp Luân vạn cổ truyền
Nội điễn vi am
thông Diệu Đế
Thiện tâm sung
khuếch ngộ chân thuyên
Còn văn bia của vua Thiệu Trị
dựng phía tả cổng chùa , có khắc bài thơ “ Vân Sơn thắng tích ” , bia
cao 1m2 , rộng 0.8m , dày 0,16m , bia ghi tháng 7 nhuận năm Thiệu Trị thứ
3 như sau :
Tích thúy toàn
ngoan bất kế xuân
Dầu long ẩn
phục liệt lân tuân
Huệ phong chung
độ u lâm hưởng
Không cốc hương
la pháp hải tân
Thụ luyến từ
vân phù bích lạc
Kính xuyên tăng
kịch tạp hồng trần
Thánh duyên phổ
tế hàm quy thiện
Phật tích tăng
quan tự hữu nhân
(Tạm dịch )
Vòi vọi non xanh ước mấy xuân
Rắn rồng nương náu chốn hang thần
Gác thiền chuông điểm rừng sau dội
Cõi diệu hương đưa biển pháp nhuần
Cây vướng mây lành lên thượng giới
Ðường xuyên guốc sãi lấm hồng trần
Duyên vua rưới khắp đời quy thiện
Cảnh Phật huy hoàng hẳn có nhân
Bia của vua Thiệu Trị dựng
phía tả cổng chùa , có khắc bài thơ “ Vân Sơn thắng tích ” , bia cao
1m2 , rộng 0.8m , dày 0,16m , bia ghi tháng 7 năm Thiệu Trị thứ 3 , còn
trên núi Linh Thái, năm Đinh mùi Thái Tông thứ 19 sai thủ hạ Trần Đinh Ân
lấy đất dựng chùa gọi là chùa Vinh Hòa , sau vua Minh Mạng mới cho tu bổ
lại
Chùa Thánh Duyên được vua
Thiệu Trị xếp vào hàng thứ 9 trên 20 thắng tích của đất Thầnh Kinh Văn vật
, leo lên trên đỉnh tháp để nhìn ngắm toàn cảnh không gian bên dưới là
làng mạc , đầm phá , núi non , biễn cả , thật đúng nơi đây là một danh
thắng hiếm hoi của đất nước mến yêu
Nếu tìm một nơi để
có thể nhìn thấy toàn cảnh của chùa Thánh Duyên , núi Túy Vân và toàn vùng
đầm phá Cầu Hai – Hà Trung , cửa biễn Tư Hiền thì không nơi đâu bằng đứng
trên đồi vọng cảnh của đĩnh Bạch Mã hoặc là ngồi trên du thuyền hay đò
ngang đi loanh quanh trên mặt nước sóng lăng tăng êm ã của dầm cầu Hai mỗi
khi trời yên bể lặn nhất là lúc hoàng hôn vừa xuống hay là lúc ánh dương
vứa ló dạng ở chân trời , sương mù mờ ảo cảnh vật, thình thoảng có con cá
nhãy ngược tung lên khỏi mặt nước thấp thoáng trong mơ hồ đâu đó khách
tưởng như đang theo bước chân của Từ Thức lến chốn Bồng lại.
http://www.buddhismtoday.com/viet/vh/chuathanhduyen.htm