Thành Công & Thất Bại
HT. Thích Trí Quảng
(Bài
giảng khóa tu Một ngày an lạc lần thứ 33 tại chùa Phổ Quang ngày
13-08-2008)
Đề tài
chúng ta học hôm nay là thái độ của người Phật tử trước thành công và
thất bại trong cuộc sống này. Nói đến người Phật tử, có Phật tử trên
hình thức và Phật tử thật sự. Phật tử trên hình thức là những người có
quy y Tam bảo, có pháp danh, trong khi người Phật tử thật sự là con của
Phật lại có ý nghĩa khác. Trong khi kinh Pháp Hoa, Xá Lợi Phất định
nghĩa Phật tử là người tùng Phật khẩu sanh, từng pháp hóa sanh, đắc Phật
pháp phần. Nghĩa là Phật tử thức sự từ khi nghe lời giảng dạy của Phật,
hoặc đọc tụng kinh điển của Phật để lại và tâm đắc, cảm thấy sung sướng,
liền phát tâm Bồ đề. Sau đó, từng bước theo Phật nghe pháp, thực tập
giáo lý và đạt được sở đắc thì được một phần giải thoát, thấp nhất là có
được giải thoát của hàng Dự lưu, mới được vào dòng thác trí tuệ của Phật.
Thật
vậy, khi cảm nhận sự thích thú sống trong Phật pháp nghĩa là chúng ta đã
bước chân vào thế giới mà kinh điển gọi là thế giới Không và Giải thoát,
một thế giới hoàn toàn khác xa thể giới hiện thực của chúng ta. Ở thế
giới Không và Giải thoát, chúng ta không còn bị thế giới hiện tượng chi
phối, không bị vui buồn vinh nhục dày vò làm cho điêu đứng khổ sở, thì
tất nhiên thành công và thất bại không thể tồn tại trong lòng ta nữa.
Vì vậy,
thái độ của người đệ tử học Phật thường thành xem thành công và thất bại
là gió thoảng mây bay, là giấc mộng; vì trụ thế giới Không và Giải thoát,
xem tất cả mọi sự việc dù thất bại hay thành công đến cỡ nào, thì nhắm
mắt xuôi tay rồi, cũng tan tành như mây khói, không thể nào còn được.
Nhận
chân được sự thật như vậy, muốn đi vào thế giới Phật, việc đều tiên
chúng ta phải thực tập cho được pháp Không. Kinh Kim Cang dạy rằng nhứt
thiết hữu vi pháp như mộng huyễn, bào ảnh, như lộ diệc như điển, ưng tác
như thị quán. Nghĩa là những gì chúng ta thấy, suy nghĩ, nắm bắt được,
giống như chiêm bao, như bọt nước, như hạt sương mai, như làn chớp,
không có gì là thật sự bền chắc mãi; thái độ của người Phật tử luôn quán
sát như vậy để bước vào cửa giải thoát.
Khi
qua được cánh cửa Bát nhã, đã thấy cuộc đời là mộng huyễn và thâm nhập
vào thế giới Pháp Hoa, sống được với tất cả các pháp lớn nhỏ theo tinh
thần “Pháp nhĩ như thị”, thì thử nghĩ quý vị có còn lấy thất bại và
thành công làm lẽ sống của mình nữa hay không? Chắc chắn là không và
chúng ta sẽ rất thanh thản, mỉm cười được với cuộc sống của Ta bà nay.
Tôi rất tâm đắc đoạn văn của cố Phật tử Võ Đình Cường, Trưởng ban Văn
hóa Trung ương GHPGVN như sau:
“Ngồi trên
thuyền thời gian, ta rong chơi trong biển không gian luôn biến đổi,
không phải không đẹp đối với đạo sĩ, nhưng chỉ đáng ghét dưới con mắt
dại khờ của kẻ cận thị mãi tìm kiếm bọt biển để khắc dấu trên mạn
thuyền”.
Sống trong không
gian là thế giới của chúng ta và sống với thời gian cứ trôi mãi, tất cả
luôn thay đổi, thì thái độ của đạo sĩ nhìn cuộc đời đẹp biết bao. Sự đổi
thay của muôn vật rất đẹp, nhưng vì chúng ta tham lam ích kỷ, nên cứ
muốn thế này thế nọ, cứ đặt vấn đề thành bại mới bị phiền muộn khổ đau.
Vì những người thiển cận như vậy mà Đức Phật nói đệ nhất khổ đế, cuộc
đời này là khổ.
Đọc
truyện Tam Quốc Chí, chúng ta thấy Bắc Ngụy, Đông Ngô và Tây Thục luôn
tính toán mưu kế hại nhau, làm khổ nhau, để rồi cuối cùng tất cả đều
chết, chỉ còn ghi lại dấu ấn của khổ đau.
Trường Giang cuồn cuộn chảy về Đông, mấy lớp sóng xô mấy lớp anh hùnh
Ngoảnh
mặt lại nhân tình thế thái, được mất bại thành bỗng chốc hóa hư không
Nếu
nhìn trên ảo ảnh, tất cả mọi hiện tượng trên cuộc đời này luôn thay đổi,
nhưng nhìn về sự thật cuộc sống, thì từ thời Tam Quốc tuy cách xa bây
giờ cả ngàn năm, mà nay cũng cảnh đó, cũng con sông đó, nhưng thanh bình
biết bao. Hay trong kinh Lăng Nghiêm, có lần Đức Phật chỉ dòng sông và
hỏi vua Ba Tư Nặc rằng có bao giờ ông tắm cùng một dòng nước của con
sông này hay không. Quan sát con sông, chúng ta thấy dòng nước luôn luôn
chảy xiết, có biết bao lớp người thay đổi trong cuộc sống này, nhưng
muôn đời dòng nước vẫn hiện hữu. Thật tướng cuộc đời là vậy, chỉ có ảo
ảnh thay đổi mà thôi.
Nhận
chân được sự thật này, Phật tử tu hành tìm chân lý và sống với chân lý,
phá được vô minh phiền não chấp trước nào, thì liền giải thoát theo. Tôi
luôn chiêm nghiệm điều này, đối với tôi, được mất bại thành là ảo ảnh.
Trải qua suốt 60 năm tu hành, tôi không thấy được mất, mà nghĩ rằng cuộc
đời bao la, trong không gian vô cùng, thời gian vô tận, mình nên luôn
luôn khám phá cái đẹp của muôn loài là Pháp giới, tức thế giới thật của
cuộc sống, rồi mới phát hiện ra điều thật là những nguyên tố tạo nên ảo
ảnh cuộc đời.
Và khi
biết được nguyên tố tạo nên ảnh ảo thì có thể tạo nên muôn hình vạn
trạng tùy ý mình. Đó chính là Đức Phật khi thành đạo dưới cội Bồ đề, mỉm
cười nói rằng Ngài đã tìm được người chủ tạo ra ngôi nhà ngũ ấm và ngũ
ấm là gốc tạo nên thế gian và quốc độ. Vì vậy, Trí Giả đại sư dạy chúng
ta phải quán sát kỹ ngũ ấm, thế gian và quốc độ, nói cách khác, ngũ ấm
tạo ra con người, lãnh thổ quốc gia và vũ trụ.
Đức
Phật khám phá ra nguyên tố này, gọi là Như lai chuyển được vật, còn
chúng ta bị vật chuyển, tức bị tham vọng chi phối nhưng không bao giờ
thỏa mãn được mong ước, vì thực tế cuộc sống cho thấy cái chúng ta muốn
không có, mà cái chúng ta không muốn luôn đến. Đức Phật biết rõ nguyên
tố tạo nên vũ trụ, quốc độ và con người. Vì vậy, Đức Phật tự tạo cho
Ngài cái gì thì cái đó hiện hữu. Điển hình như Đức Phật A Di Đà tạo thế
giới Cực Lạc, Đức Phật Dược Sư tạo thế giới Tịnh Lưu Ly, Đức Phật hương
tích tạo nước Chúng Hương.
Tìm
được nguyên tố rồi, chúng ta muốn tạo cái gì cũng được. Nghe điều này
ghi trong kinh thấy khó hiểu, nhưng ngày nay nhờ khoa học phát triển,
chúng ta hiểu được ý nghĩa Phật dạy. Ví dụ hiện nay nếu sang Đài Loan
vào tiệm chay sẽ thấy tất cả thức ăn đều làm từ đậu nành, nhưng họ chế
biến thành thức ăn có mùi thịt, cá… để chìu theo nghiệp lực khẩu vị của
khách hàng.
Đức
Phật dạy rằng từ khi phát tâm Bồ đề cho đến thành tựu quả vị Phật, ngài
chỉ đi một đường thẳng, không có thành bại nào cả, hay nói cách khác,
thành bại nằm ngoài lộ trình của Ngài. Thật vậy, chúng ta thấy Đức Phật
từ bỏ ngai vàng, dấn thân trên con đường cát bụi để hành đạo cứu độ
sinh. Đối với người bình thường nhiều tham vọng, họ thấy tiếc những gì
Phật vứt bỏ vì họ muốn mà không được. Đức vua Trần Nhân Tông cũng có
thái độ giống như Phật, xem ngai vàng như chiếc giày rách bỏ lúc nào
cũng được.
Đức
Phật xem nhẹ quyền lợi vật chất thế gian, vì Ngài mãi theo đuổi những gì
cao quý hơn và Ngài đã tìm được cái quý báu vô ngần đó, tức tìm được
nguyên lý tạo nên con người và vũ trụ. Chính và nắm vững quy luật chi
phối con người và vũ trụ, nên cách giáo hóa của Đức Phật rất nhẹ nhàng
đơn giản, không cực khổ mà tất cả mọi việc đều đi theo quỹ đạo của Ngài.
Người chống đối hay người ủng hộ cũng đều ở trong quỹ đạo của Phật. Kinh
Pháp Hoa diễn tả ý này rằng thiện ác là một, mới xây dựng được Trung
đạo. Thật vậy, con người chúng ta đi lên được nhờ có thiện và ác song
hành cho chúng ta quán sát, lựa chọn. Điển hình là nhờ có những người ác
hại Phật, chúng ta mới nhận thấy được thái độ thánh thiện của Phật và
nhờ có những thuận duyên tốt đẹp, chúng ta mới thấy Phật đã thoát khỏi
mọi sự cám dỗ, nhiễm ô của trần thế.
Học
Phật, chúng ta thấy rõ ý này. Khi chưa thành Phật, nghĩa là chưa khám
phá được nguyên tố tạo nên con người và vũ trụ, giữa Phật và năm anh em
Kiều Trần Như cũng có những bạn chế về tình cảm, họ không bằng lòng với
Phật, nhất là khi Ngài nhận bát sữa của Su Già Ta, vì Ngài đã nhận ra sự
sai lầm của cách sống cực đoan khổ hạnh. Họ đánh giá Phật thấp, cho rằng
Ngài thất bại trên bước đường tu, không theo nổi pháp tu khổ hạnh. Nhưng
Phật không thấy thất bại gì cả, Ngày chỉ thấy trên con đường thẳng đi
tới chân lý, sự gục ngã vì thân xác bị bỏ đói cũng là sự thành công,
không phải thất bại, vì nhờ đó mà Ngài nhận ra con đường Trung đạo là
không nên sống ép xác, cũng không phải chìu chuộng thân xác này. Và sau
khi thành đạo, họ Đức Phật tìm đến năm anh em Kiều Trần Như, Ngài đã cảm
hoá được họ và chia sẻ được kinh nghiệm tu hành giúp họ đạt được Thánh
quả A la hán. Đối với cái nhìn của phàm phu, hình thức bên ngoài có
thành bại, tốt xấu, nhưng bên trong con người tâm linh của Đức Phật, tri
giác siêu tuyệt và tâm từ bi vô hạn của Ngài không bao giờ có thể thay
đổi, mới tạo nên sức cảm hoá của Phật lớn lao vô cùng, Đức Phật đã như
thế, đệ tử Phật tất nhiên cũng phải giống Ngài, tối thiểu là phải vào
được cửa giải thoát mới hưởng được một cuộc sống vĩnh hằng bất tử.
Và
bước đường du hoá của Đức Phật đầy cát bụi gai chông, nhưng đó là những
yếu tố đưa Phật lên đỉnh cao nhất, không hề thất bại. Thực tế lịch sử
cho thấy tất cả những nghịch duyên nghịch cảnh này đều trợ lực cho Phật
trở thành bậc Toàn giác, một siêu vĩ nhân, nhờ thái độ của Ngài hoàn
toàn thánh thiện.
Theo
Phật, chúng ta phát hiện những điều kì bí của Phật. Người đời còn tham
vọng làm sao thấy được đạo lực vô song của Ngài, chỉ thấy khi Ngài gặp
may mắn, có lúc bị rủi ro. Với đôi mắt sáng của đạo sĩ mới thấy được
cách ứng xử của Đức Phật đối với mọi tình huống thuận hay nghịch đều đẹp
vô cùng. Điển hình như vua Tần Bà Sa La dâng cúng thượng uyển cho Đức
Phật, Ngài cũng không mừng. Ngài vẫn thanh thản, khiến cho vua và nhiều
người phải kính trọng. Duy chỉ có một người đau khổ là quốc sư Ưu Lầu
Tần Loa Ca Diếp, nghĩ rằng suốt đời ông tham mưu cho vua, nhưng chẳng
được gì, trong khi Phật không làm gì mà được vua dâng vườn thượng uyển.
Vì ông đặt vấn đề được mất, thành bại, nên bực tức, khổ đau. Đối trước
người ganh tỵ như vậy, Đức Phật đã giao cho ông vườn thượng uyển, với lý
do ông có đồ chúng đông có thể quản lý khu vườn này. Tâm cao thượng và
thái độ từ bi hỷ xả của Đức Phật đã cảm hóa ông và hai người em, khiến
họ đã dẫn 1.000 đồ chúng xin làm đệ tử Phật. Cách tiếp độ của Đức Phật
thật nhẹ nhàng, chỉ là một thái độ hỷ xả và cho tặng mà trong tích tắc
có một ngàn người phát tâm theo Ngài.
Kế
tiếp, Đức Phật bảo Mã Thắng Tỳ Kheo đến độ Xá Lợi Phất. Mã Thắng không
dùng lời nói để tranh luận với nhà hùng biện bậc nhất thời bấy giờ. Chỉ
với đạo lực của một vị A la hán đã giải thoát khỏi mọi triền phược thế
nhân, Ngài cũng dễ dàng cảm hóa được Xá Lợi Phất phát tâm và ngộ đạo,
buông bỏ được mọi lý luân theo thế gian và trở thành đại đệ tử của Phật.
Tóm
lại, thế giới vật chất sanh diệt không thật mà chúng ta đang đeo đẳng
sống với ảo ảnh phù du trong đó, chắc chắn phải vướng mắc, khổ đau với
được mất thành bại. Trái lại, thế giới của Phật và Thánh chúng là thể
giới tâm linh đẹp vô cùng, càng đi sâu vào đó, chúng ta càng thăng hoa
trí giác và đạo lực. Nếu không thâm nhập vào thế giới an bình vĩnh cữu
này quả là uổng phí cuộc đời tu của mình lắm thay.
phatphap.wordpress.com &
phatphapnhiemmau.com
Nguồn: Báo Giác Ngộ
Đánh máy: Liên Hoa – Huỳnh Hoa
***