- ĐẠO PHẬT VỚI CON NGƯỜI
- HT. Thích Tâm Châu
PHẦN THỨ NHẤT
" Do sự lành, sự ác của mỗi
người đã làm từ trước nên có quả báo về sau. Trong sự luân
hồi của con người, duyên nghiệp quản trị mình, ban thưởng, trừng
trị mình ".
Kinh Na Tiên Tỳ Khưu
KHÁI NIỆM VỀ CON NGƯỜI
" Con người là con người với
tất cả ý nghĩa của nó "
Tìm trong đạo " Con người "
để hiểu rõ con người.
Con người là mục tiêu chính trong
sự nghiên cứu của các học thuyết.
Con người cũng là nạn nhân trong
những cuộc chiến tranh " nóng " hay " lạnh ". Con người
đã, đang và còn bị bao trùm dưới sự bất an, khốn cùng, càng
ngày càng tăng trưởng bởi sự tranh chấp tự con người tạo ra.
Đã do con người tạo ra, tất nhiên cũng phải do con người mới
giải quyết nổi.
Con người phải chịu lấy trách nhiệm
đè nặng trên vai con người trong sự định đoạt lấy một đạo sống
tích cực. Một đạo sống không trái với đời và không hại nhân
cách.
Để bổ túc cho vấn đề cấp bách
ấy chúng ta hãy nhìn sâu vào đạo Phật, một đạo được gọi là
ĐẠO SỐNG, ĐẠO CỦA CON NGƯỜI, để tìm hiểu rõ ràng về danh nghĩa,
sự cấu tạo cùng đặc tính và giá trị của nó.
Song, sự tìm hiểu ấy không thể có
được nơi ngoài con người. Nó cần đòi hỏi tại bản thân con
người muốn biết nó, theo quan niệm đạo Phật.
" Thắng lợi chỉ về phần những
ai có sáng kiến và cương quyết theo đuổi sáng kiến "
I.- DANH NGHĨA CON NGƯỜI
"Con người là hơn cả..."
Kinh Hoa Nghiêm
Tất cả sự vật trong vũ trụ đều
sẳn có đặc tính và hình thể của nó.
" CON NGƯỜI" là một danh từ
, một danh từ bao hàm tất ca ûnhững sinh vật cùng một loại, mà danh
từ ấy có thể chỉ định được, hay tất cả những đặc tính phân
biệt loài người với các loài sinh vật khác ".
Thực tế cho chúng ta biết
- Con người là một sinh vật, cũng như những sinh
vật khá
c
Con người cùng trong công lệ cấu
tạo, sinh trưởng, sinh hoạt, suy giảm và tiêu diệt như những loài
sinh vật khác, nghĩa là, trước khi có một hình thể quyết định,
đâu phải là kết quả của tự nhiên, mà phải do sự tất yếu của
nhiều phần tử tổ hợp. Sự tổ hợp ấy, phải trải qua một thời
gian không hạn định, tùy theo đặc tính và hình thể của từng sinh
vật, cho tới khi cơ duyên đầy đủ sẽ phát sinh. Phát sinh là điểm
bắt đầu có mặt trong thế giới hữu hình, hạn cục trong thời gian
tương đối, nhịp nhàng giữa không gian vô biên và thời gian vô
tận để hòa theo với lẽ sống của cuộc sống. " Sống " là
cả một chương trình hoạt động đầy thử thách, làm nẩy nở thân
mệnh, bảo vệ sự sống và truyền tiếp sự sống. Nhưng, sự sống
ấy không phải là vật thể cố hữu, trường tồn, mà nó luôn
luôn chuyển biến trong từng tích tắc, lệ thuộc vào hoàn cảnh, chi
phối bởi từng tâm niệm mừng, giận, thương, vui, yêu, ghét,
muốn... Do đó, sinh hóa, hóa sinh, bớt, thêm, thêm, bớt sẽ dần
dần suy giảm và chấm dứt ở giờ phút cuối cùng trong thời gian
nhất định là " tiêu diệt ".
" Cái gì đã sinh ra, cũng luôn
luôn bị sự tiêu diệt hăm dọa. Bất cứ chiếc bình nào ra khỏi
bàn tay người thợ làm đồ gốm rốt cục rồi cũng bị tan vỡ!
Đời sống của chúng sinh cũng thế ". Đó là lời Phật nói
để chứng minh cho định luật ấy, định luật " vô thường ".
- Con người thuộc về loài động vật
Con người là một loài có đủ
quan năng, dùng quan năng làm động cơ tranh đấu, bảo vệ, duy trì sự
sinh tồn nhưng, đặt trên phương châm hoạt động. Nghĩa là, loài sinh
vật có đủ các cơ quan như : mắt để trông, tai để nghe, mũi để
ngửi, miệng để ăn, thân để cử động v.v..., các cơ quan ấy luôn
luôn chuyển động, chuyển động để giành lấy sự sống còn cho tự
thân, làm cho sự sống có ý nghĩa và biết giúp đỡ, bênh vực
giòng giống hơn các loài thực vật và khoáng vật. Vì, " Con
người là sinh vật đã từng trải qua trình độ của giống động
vật " theo quan niệm của Bác sĩ Paul Carton đã nhận định.
- Con người là loài động vật cao hơn cả
Con người có một dáng vóc uy
nghiêm, ngay thẳng trong sự đi, đứng, nằm, ngồi. Con người có một
tinh thần sáng suốt, không bị mù quáng trước những hiện tượng
huyền ảo. Con người có một năng lực dồi dào, bền mạnh, trước
những sự nên làm và phải làm. Con người có một hành động
quả cảm, không lùi bước trước những trở ngại và nguy hiểm. Con
người có một cảm tình thân mật, nồng hậu trong vòng luân lý
đối với gia đình, quốc gia, xã hội... Như thế, cũng đủ chứng tỏ
con người là loài động vật cao hơn loài động vật khác. Trong Khế
kinh nói : " Con người là tối thắng, vì con người có thể thực
hiện hết thảy mọi sự tốt đẹp ". Và, bà Hội trưởng hội
Ái hữu Phật giáo Pháp cũng nhận định : " Trái đất không
thống thuộc con người, chính con người thống thuộc trái đất ".
Tóm lại, danh nghĩa con người được
đặt trên một địa vị đặc biệt. Địa vị ấy không phải là biệt
lập, đơn độc hay cố định, mà nó có ở chổ chung cùng và đối
tượng với danh nghĩa của những sinh vật khác. Nó có, do bao mối
nhân duyên chuyển biến, tiếp nối và hổ trợ trên con đường chạy
dài từ vô thủy tới vô chung. Nó có, do lý trí biết phân biệt
nhận định và biết thể nhập với bản thể vũ trụ. Nó có, do hành
động chân chính, hành động biết soi sáng cho mình và cho người,
không bị nghiêng ngã theo chiều " si mê " hay " phóng dật
" của thế giới gỗ đá và thú vật. Nghĩa là, nó có ở tất
cả và trên tất cả, khả dĩ xứng đáng làm trung tâm điểm trong
vũ trụ.
" Con người là kết tinh tất cả
các nguyên tính sinh hoạt của loài khoáng vật, thực vật và động
vật ".