- Thiền Tứ Niệm
Xứ
- Thích Trí Siêu
-3-
Thiền và Tịnh độ
Ngày nay trong Phật giáo còn lại ba tông phái
chính là Thiền tông, Mật tông và Tịnh Độ tông. Riêng ở Việt Nam thì
chỉ có Thiền Tông và Tịnh Độ tông là thịnh hành hơn cả. Đại khái
thì Thiền chủ trương tự lực, Tịnh Độ nương vào tha lực của Phật A
Di Đà. Mới xem qua dường như hai pháp môn này chống trái nhau, nhưng xét
cho kỹ Thiền là trở về với bổn tánh thanh tịnh, đó không phải là tịnh
sao? Còn Niệm Phật mà không có chánh niệm thì Tín, Hạnh, Nguyện không
tròn làm sao vãng sanh, mà chánh niệm há chẳng phải là Thiền?
Người ta thường có khuynh hướng cho rằng Thiền
cao hơn Tịnh Độ. Thật ra vấn đề không phải ở cao thấp mà ở chỗ bịnh
nào thuốc nấy mà thôi.
Đức Phật xưa kia đã tận tụy suốt 45 năm nói
Pháp, từ cao xuống thấp, từ thấp lên cao, tùy căn cơ của chúng sanh mà
chỉ bệnh cho thuốc. Ngài không quảng cáo một pháp môn nào cả. Sự phân
biệt cao thấp, Đại Tiểu là do người sau này, căn cơ không được như
đức Phật, không có nhất thiết chủng trí, không biết nhiều pháp môn,
chuyên tu pháp môn nào thì chỉ đề xướng pháp môn đó thôi. Người thích
tu Thiền không nên tưởng mình là thượng căn, người tu Tịnh Độ không
nên có mặc cảm là hạ căn. Người tu khi lựa chọn pháp môn phải dùng
trí huệ sáng suốt, biết bệnh của mình hợp với phương thuốc nào. Thượng
căn hay hạ trí thực ra không có nghĩa gì cả, đó chỉ là những khái niệm
đối đãi nhị biên do chúng ta phân biệt đặt ra mà thôi. Một ông bác sĩ
giỏi chữa hết bệnh đau mắt, không thể nói với một người đau tim rằng:
"thuốc của tôi hay lắm, vì đã chữa khỏi nhiều người, ông nên uống
vào sẽ hết bệnh". Cũng vậy, ta không thể nói Kinh nào hay Pháp môn
nào hay hơn cả.
Tịnh Độ có thể được xem là một phần của
Mật Tông. Theo Mật Tông hay đúng hơn là Mật thừa (Mantrayanà) còn gọi
tên khác là Kim Cang thừa (Vajrayanà), mỗi một vị Phật hay Bồ Tát đều
có một câu thần chú tượng trưng cho bản nguyện của vị đó. Đức Phật
Thích Ca có câu thần chú "Om muni muni maha muniye svahà", Phật A Di Đà
có "Om Amitabhà Hrih ", Quan Thế Ấm Bồ Tát có " Om mani padmé
hùm ", v.v... Phật A Di Đà ở phương Tây là một trong năm vị Thiền
Phật (Dhyàni Bouddha), và cõi Cực lạc của Ngài là một trong muôn ngàn
cõi tịnh độ trong pháp giới.
Nhân tiện đây xin nhắc nhở những ai tu Mật
tông theo truyền thống Tây Tạng tức quán tưởng các hình tướng (déités,
Yidams, Dakinis...) hoặc mandala, cần phải có bậc thầy truyền cho trực tiếp
lễ quán đảnh (Initiation, dbang). Nếu chỉ tu theo sách vở, hoặc học lóm
tu luyện với tâm mong cầu, sở đắc thần thông này nọ thì sẽ dễ lạc
đường đi vào tà đạo lúc nào không hay.
Tịnh Độ thuộc Đại thừa, hành giả tu niệm
Phật cầu sanh về Cực Lạc, chứng được quả vị Bất thối chuyển rồi
từ đó dần dần tiến đến quả vị Phật là cứu cánh. Tuy nhiên trên phương
diện thực hành và truyền bá thì Tịnh Độ nhấn mạnh về việc vãng
sanh Cực Lạc và quên đi mục đích chính của đạo Phật là tu tâm sửa
tánh, giải trừ phiền não ngay trong kiếp sống hiện tại.
Người tu theo Tịnh Độ thường cho mục đích
chính của sự niệm Phật là cầu sanh Cực Lạc, không nghĩ đến chuyện
thành Phật để cứu độ chúng sinh. Niệm Phật là để cầu thành Phật
và muốn thành Phật thì phải học làm Phật, đến khi xả bỏ báo thân
này thì sẽ về Cực Lạc để tiếp tục con đường thành Phật. Vì thế
người tu Tịnh Độ vẫn cần phải học tất cả pháp môn, phát bồ đề
tâm, trau dồi Giới, Định, Huệ ngay khi còn ở Ta Bà này.
Tu Tịnh Độ muốn được vãng sanh cần phải
có đầy đủ Tín, Hạnh, Nguyện. Tín là lòng tin chắc chắn có đức Phật
A Di Đà ở Cực Lạc Phương Tây, và những ai chí tâm niệm danh hiệu Ngài
thì sẽ được vãng sanh. Hạnh là một khi tin chắc rồi thì hành giả phải
gia công ngày đêm niệm Phật không gián đoạn, tâm tâm niệm niệm luôn nhớ
đến Phật A Di Đà. Nguyện là hành giả đem hồi hướng tất cả công đức
tu hành và niệm phật nguyện sanh về Cực Lạc.
Đại khái pháp môn tu Tịnh Độ là như vậy. Vì
có rất nhiều sách giảng về Tịnh Độ, đọc giả có thể tìm nghiên cứu
thêm, ở đây chỉ nhằm mục đích dung hòa hai lối tu Thiền và Tịnh.
Tu Tịnh Độ nếu không hiểu lý thì Tín sẽ biến
thành ỷ lại, không chánh niệm thì Hạnh không tròn. Không hiểu lý, không
chánh niệm thì sẽ bê trễ lơ là, do đó Nguyện sẽ không thành. Vì thế
những người trẻ khi tu theo Tịnh Độ cần phải trau dồi, học hỏi để
thông hiểu lý, tập thiền định để không cho phiền não chi phối, và phải
phát nguyện cứu khổ chúng sinh, lập đi lập lại những lời nguyện ấy.
Giáo lý nhà Phật gồm có Chân Không và Diệu Hữu.
Thiền tông dựa trên Không, còn Tịnh Độ nương vào Hữu.
Tu Thiền mà bác Tịnh Độ cho rằng không có thế
giới Cực Lạc ở phương tây thì đó là chưa hiểu tự tánh (vốn chơn không
mà diệu hữu). Tu Tịnh Độ mà bỏ Thiền, thì chưa hiểu tự Tâm (vốn diệu
hữu nhưng không lìa chơn không).
Thiền và Tịnh đều là những pháp môn của Phật
để lại, tùy căn cơ mà chúng ta lựa chọn cho thích hợp.
Người tu Thiền có thể hồi hướng công phu cầu
sanh Tịnh Độ nếu chưa hoàn toàn tự chủ và sợ căn cơ còn yếu.
Người tu Tịnh Độ nên tập học giữ chánh niệm
làm chủ tâm ý để đạt được an lạc ngay trong cuộc sống hiện tại và
sau khi chết thì về Cực Lạc
Ta có thể tu tập cả hai gọi là Thiền Tịnh
song tu. Là hành giả Đại Thừa theo Bồ Tát Hạnh, ta cần thực hành Lục
Ba La Mật: bố thí, trì giới, nhẫn nhục, tinh tấn, thiền định và trí
huệ. Tu Tịnh Độ cũng cần thiền định để cho tâm an trụ không bị phiền
não sai sử, nhờ vậy niệm Phật mới dễ nhất tâm, và khi lâm chung không
sợ tán loạn. Tu Thiền thời nay không phải dễ giác ngộ mà cốt làm chủ
tâm ý, thanh lọc thân tâm, sống an vui hạnh phúc, và sau khi chết cầu về
Cực Lạc để được gần Phật nghe Pháp, được như thế có lợi hơn không?
Dù theo Thiền hay Tịnh Độ, người tu vẫn cần
phải giữ gìn tâm ý, trau dồi đạo hạnh, tích tụ công đức, bớt dính
mắc vào chuyện thế gian, không để cho cuộc đời lôi cuốn. Xưa kia các
Thiền Sư sau khi ngộ đạo, đều tìm nơi ở ẩn tu luyện cho đến khi hoàn
toàn làm chủ được tâm ý mới ra độ đời. Chư Tổ Tịnh Độ như ngài
Huệ Viễn, Thiện Đạo, Vĩnh Minh, không những xiển dương dạy chúng niệm
Phật, mà chính mình cũng nhập thất niệm Phật làm gương.
Mục lục và
giới thiệu | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6