Sàntideva

(Tôn giả Tịch Thiên)

Bodhicaryàvatàra

NHẬP HẠNH BỒ TÁT

 

 

 Việt dịch:  Nguyên Hiển

  

HỘI PHẬT HỌC PHỔ MINH

PHẬT LỊCH 2549-2005

 *  Thân tặng các thành viên và ân nhân của Giao Điểm Foundation * 

 

 

CHƯƠNG CHÍN  TRÍ TUỆ     DÀN BÀI    I. Người cầu giải thoát cần có tuệ giác về Không (kệ số 1)  II. Triển khai :    A. Hai chân lý (kệ số 2-5)   (a) Phá chung các lập trường chấp thật Hữu (kệ số 6-15)   (b) Phá Tự chứng phần của Duy thức (kệ số 16-29)   (c) Trả lời chất vấn (kệ số 30-39)     B. Bát nhã Tánh Không là do Phật thuyết (kệ số 41-55)   (a) Tu nhân vô ngã    1. Phá cảnh câu sanh ngã chấp  (kệ số 56-59)  2. Phá cảnh biến kế ngã chấp :(1) Phá phái Số luận (kệ số 60-67) ;(2) Phá phái Lý luận (kệ số 68-69) ; ( 3) Trả lời chất vấn (kệ số 70-77)   (b) Quảng thuyết Pháp vô ngã    1. Từ Bốn niệm xứ:thân, thọ, tâm, pháp (kệ số 78-105)    2. Trả lời chất vấn (kệ số 106-115)    3.  Nhân để thành lập pháp vô ngã : (1) Phá Vô nhân luận (kệ số 116-117) ; (2) Phá Thường nhân luận (kệ số 118-137) ; (3) Trả lời chất vấn (kệ số138-142)    4. Thành lập Duyên Sinh, phá hữu vô (kệ số 143-150)   III. Khuyến tu Tánh Không (kệ số 151-167)    1. Tất cả điều quan yếu Phật dạy về trí tuệ Muốn bỏ khổ thế gian  Phải sinh Tuệ liễu Không     2. Tục đế thắng nghĩa đế Hai đạo đế thế gian  Thắng nghĩa đế không cảnh  Thấy cảnh là tục đế   3.  Hiểu thế gian nhị chủng Thiền gia liễu nhất thừa  Nhất thừa thiền gia đạo  Phá đối đãi thế gian   4.  Thế gian tuệ sai biệt  Để giảng nghĩa tối thượng  Cho người chưa nhìn thấu  Phải nói dụ nhị chủng     5.  Người đời thấy tục đế Chấp đối dãi thực có  Không phải là huyền ảo  Như tuệ giác thiền gia     6.  Thấy sắc muôn cảnh hiện  Trí lượng không danh xưng  Tất cả đều giả lập  Như thấy uế và tịnh     7. Giúp thế nhân hiểu đạo  Phật giảng Pháp vô thường  Không như người đời thấy  Tuổi sát-na là thực     8. Cũng tựa như người đời  Thấy được sự tịnh uế  Thiền gia thấy chẳng lầm  Thực tướng của muôn pháp     9. Chấp có Phật sinh huyễn đức  Giác như thực ấy Phật đức  Loài hữu tình nếu như huyễn  Chết rồi sinh về đâu?     10. Huyễn duyên còn phối hợp  Thì huyễn cảnh còn sinh  Nếu ở mãi trong huyễn  Hữu tình thật có sao?   11. Sát sinh và bố thí  Vô tâm không tội phước  Nếu phát khởi tâm huyễn  Tội phúc huyễn liền sinh     12. Khi nhân duyên đầy đủ  Muôn huyễn vật hiện ra  Chữ “Vô” công năng lớn  Huyễn tâm thôi hết sinh     13. Tạo nhân là sinh quả  Cảnh huyễn tất phải có  Thắng nghĩa đế, Niết Bàn  Tục đế luân hồi mãi   14. Nếu Phật có luân hồi  Bồ đề hạnh ích chi?  Chỉ một duyên chưa dứt  Huyền cảnh chẳng sao diệt   15. Muôn duyên đà đoạn dứt  Kết cục còn gì sinh?  Loạn thức đã không còn  Duyên nào tạo huyễn cảnh?     16. Nếu ngoài tâm không có cảnh,   Thì tâm thức duyên cái gì?  Dù ngoại cảnh không thực có  Cảnh tượng hiện là tâm thể   17. Nếu huyễn cảnh tức là thức  Thì cái gì thấy cái gì?  Đức Thế tôn đã từng dạy:  Tâm không thể tự thấy tâm.   18. Như dao không thể tự cắt  Tâm không thể tự quán tâm  Ví như ngọn đèn tự chiếu  Tâm cũng tự biết tâm   19. Bóng tối không che ánh sáng  Thủy tinh thật không có màu  Lưu ly xanh là tự xanh  Không nương màu của vật khác   20. Như thế ta cũng phải thấy  Màu tự có, không nương gì  Vì màu xanh của lưu ly  Thì không phải nay mới xanh   21. Nếu nói tâm thức liễu tri  Có thể nói đèn tự chiếu? - Do cái gì để nhận biết Mà nói tâm tự chiếu?   22. Vì không thức nào thấy tâm  Nên chiếu hay không chiếu  Đều không đặt thành vấn đề Như vẽ đẹp của thạch nữ.   23. Nếu tâm không hiện hữu  Làm sao nhớ chuyện cũ? - Tâm cảnh có tương quan Nên nhớ lại cảnh xưa.   24. Người có tha tâm thông  Thấy tâm thức người khác  Có thấy rõ tâm mình? - Khi nước phép bôi mắt, Thấy được kho tàng sâu Nhưng không thấy được thuốc   25. Ở đây không nên tranh cãi  Thấy nghe của mình, của người  Điều cần ngăn chận chính là  Sự cố chấp chúng có thật  Nguyên nhân đem lại đau khổ   26. Huyễn cảnh không nằm ngoài tâm  Cũng không đồng nhất với tâm  Nếu huyễn cảnh là có thực  Sao nó lại không khác tâm?  Nó đã không khác, tất nhiên  Nó phải không thực hiện hữu.   27. Nếu huyễn cảnh đã không thực  Tâm năng kiến cũng không thực  Hiện hữu sinh tử luân hồi  Phải nương vào thật pháp (chân tâm)  Nếu không, chẳng khác hư không.   28. Nếu phi thực tùy thuộc  Vào một cái thực thể  Làm sao có tác dụng (nghiệp và quả) - Tâm không cảnh trợ duyên Thành thực thể đơn độc   29. Nếu tâm lìa đối tượng  Chúng sinh đều thành Phật  Thành lập nghĩa Duy Thức  Cứu cánh ích lợi gì?   30. Biết tất cả pháp như huyễn  Làm sao dẹp hết phiền não  Nhà huyễn sư tạo huyễn nữ  Rồi đâm ra say mê sao?   31. Huyễn sư đối với pháp sở tri  Chưa hoàn toàn từ bỏ tham ái  Tập quán thấy Tánh Không quá yếu  Trông thấy huyễn nữ, sinh luyến ái   32. Nhờ quen tu tập Tánh Không  Sẽ trừ thói chấp sự vật  Là thực sự có hiện hữu  Do tu tập vô sở hữu  Cũng đoạn trừ được chấp không   33. Khi quán sát các pháp  Thấy không pháp nào có  Không pháp nào tồn tại  Sự phi thực cũng không,  Không còn ở trong tâm   34. Trong tâm thực không còn  Tồn tại pháp hay phi pháp  Không còn duyên bên ngoài  Tâm hoàn toàn vắng lặng   35. Cây ngọc như ý vô tâm  Làm thỏa mãn mọi ước nguyện  Chư Phật vì do nguyện lực  Có thể hiện thân thuyết pháp  Tạo phước đức cho chúng sinh   36. Như có người xây tháp  Chim đại bàng khắc độc  Tuy ông ta chết đi  Tháp vẫn còn trị độc   37. Tùy hạnh Bồ tát tu  Viên thành Thân Phật bảo  Dù Ngài đã nhập diệt  Vẫn còn tiếp tục làm  Lợi lạc chúng hữu tình   38. Cúng dường vật vô tri  Như tháp Phật, có được  Hay không được công đức?  Kinh dạy công đức cúng  Phật sống hay xá lợi  Là hoàn toàn giống nhau   39. Dù theo tục đế hay  Có theo thắng nghĩa đế  Sự cúng dường đều được  Quả báo giống như nhau  Như khi cúng Phật sống   40. Nhờ kiến đế, cũng đủ giải thoát  Cần gì phải thấy rõ Tánh Không?  Kinh Bát Nhã dạy nếu không có  Tuệ giác Bát Nhã liễu tri không  Thì không thực sự có Giác ngộ   41. Nếu đại thừa không đáng tin  Sao tiểu thừa lại đáng tin  Hai phái đều cùng xác nhận  Đúng lời Đức Thế tôn dạy  Lúc đầu, các ông không nhận  Đại thừa không phải Phật thuyết?   42. Cái lý do ông tin kinh  Cũng giống chúng tôi tin kinh  Nếu ông tin là chân lý  Khi có hai người đồng tin  Thì Vệ đà phi Phật giáo  Cũng đáng tin nhận hay sao?   43. Đại thừa bị tranh cãi  Ngoại đạo cãi A hàm  Vậy, hễ có tranh cãi  Là nên hủy bỏ sao?   44. Hễ kinh nào nhập tạng kinh,  Đều được xem là Phật thuyết  Vậy ba tạng đại thừa sao  Không được chấp nhận Phật thuyết?   45. Nếu không hiểu một bộ kinh (Bát Nhã)  Mà phủ nhận kinh Đại thừa  Sao không vì một bộ kinh  Giống như kinh tiểu thừa mà  Thừa nhận hết kinh Đại thừa?   46. Các thánh tăng như Đại Ca Diếp  Tất hiểu được kinh Đại thừa  Nhưng vì các ngài không hiểu  Chắc đấy không phải lời Phật ! - Rằng: Đại thừa vô cùng thâm thúy Các bậc thánh cũng khó thấu triệt Đâu có thể vì ông không hiểu Mà gạt phăng giáo lý Đại thừa !   47. Nếu giáo lý Phật cốt dành cho  Chư tăng, A-la-hán (Tiểu thừa)  Thì Thánh tăng cũng khó ở đời  Người mà tâm còn duyên các pháp  Cũng khó mà an trú Niết bàn   48. Mặc dù không hiểu Tánh Không  Họ giải thoát nhờ đoạn trừ  Tất cả phiền não hiện hành  Sự thật là những vị ấy  Tuy không còn phiền não nữa  Song các chủng tử vẫn còn  Công năng nghiệp cũ tương tục   49. Song vì không còn ái thủ  Nên sẽ không thọ thân sau  Vì không nhiễm ô khát ái  Cũng không nhiễm vô minh  Sao họ lại không tái sinh?   50. Do duyên thọ, ái sinh  La hán chỉ đoạn phiền não  Hiện hành, nhưng vẫn còn thọ  Vì tâm thức còn duyên pháp  Nên còn cảm thọ bên trong  Khi còn chấp pháp thật hữu   51. Xa lìa Tuệ quán Tánh Không  Phiền não dù tạm thời diệt  Chúng vẫn còn sinh trở lại  Như trong vô tưởng định  Các phiền não tạm lắng  Ai muốn chấm dứt khổ  Phải tu quán Tánh Không   52. Bồ tát hết tham ái sợ hãi  Vận dụng đức từ bi trí tuệ  Trở lại ở trong vòng sinh tử  Cứu độ thống khổ do vô minh   53. Chớ nên vì không hiểu Tánh Không  Mà tùy tiện bài bác chê bai  Nên chấm dứt tất cả nghi hoặc  Đúng như lý tu tập Tánh Không   54. Tánh Không có thể chữa trị  Phiền não chướng, sở tri chướng  Sao người muốn mau thành Phật  Không chịu thiền quán Tánh Không?   55. Chấp thật hữu sinh đau khổ  Ấy mới là điều đáng sợ  Sao lại sợ quán Tánh Không  Làm lắng dịu mọi thống khổ   56. Nếu thực có một bản ngã  Còn có lý để lo sợ  Nhưng vì không có ngã  Ai ở đấy mà hãi sợ !   57. Răng, tóc, móng không phải ngã,  Ngã cũng không là xương máu  Cũng không phải đàm, mũi, nước  Cũng không phải mật hay thịt   58. Ngã không phải là mỡ  Mồ hôi hay phổi gan  Ngã không phải phân tiểu  Bất cứ nội tạng nào   59. Thịt da không là ngã  Nhiệt mạch khí phi ngã  Trăm lỗ trong cơ thể  Hay sáu thức cũng vậy   60. Nếu thức nghe là thường trú  Đáng lẽ phải luôn luôn nghe  Nếu không âm thanh để nghe  Sao nó được gọi là nhĩ thức   61. Nếu khi không có thức (về âm thanh)  Mà vẫn có thể biết (âm thanh )  Thì khúc gỗ cũng biết (nghe tiếng)  Ta có thể khẳng định  Nếu không có đối tượng  Cũng không có cái biết   62. Khi không có âm thanh  Thường ngã lại biết sắc? - Nếu thế sao lúc đó Tai ta lại không nghe - Nếu không có tiếng gần Thức cũng không lúc đó   63. Lúc đó thức biết thanh  Chuyển thành ra biết sắc? - Nhận thức về âm thanh Sao thành thức về sắc được? - Như người thành cha, con - Một người vừa là cha Vừa là con, chỉ là Hư giả, không chân thực.   64. Ba đức tính vui, buồn, si  Không hẳn là cha hay con  Ba đức ấy không sẵn có  Tánh chất nhận thức âm thanh   65. Như một người đóng nhiều vai  Thì thanh thức cũng biết sắc - Dưới nhiều trạng thái khác nhau Thức không thể là trường cữu - Nếu nhất thể mà đa dạng  Thì điều ấy chưa từng có   66. Nếu có các sắc thái  Khác nhau là phi chân  Thì bản chất là gì? - Nếu thức là bản chất Đồng nhất và thực hữu Thì chúng sinh là một !   67. Tâm và vô tâm là một  Vì cùng trường tồn, thực hữu? - Sai khác đã là vọng rồi Làm sao có cùng chỗ nương?   68. Vô tâm cũng không thể là ngã  Vì vô tâm cũng như cái bình  - Mặc dầu bản chất là vô tri  Khi có cảnh, tâm bèn hay biết - Điều này phi lý, khi tư ngã Mà hay biết, thì vô tri diệt Không trường cữu như ông chủ trương.   69. Nếu ngã là thường hằng bất biến  Tâm có ích gì đối với nó? - Nếu ngã vô tri, lìa tác dụng Thì hư không cũng là ngã vậy.   70. Nếu ngã không thật có  Nghiệp quả thành phi lý  Nghiệp tạo xong đã mất  Còn ai chịu hậu quả?   71. Tạo nghiệp và thọ quả  Lúc thọ quả báo thời  Người tạo nghiệp đã mất - Chúng ta cũng công nhận Vậy còn gì tranh luận?   72. Gieo nhân, không thể nào  Đồng thời thấy được quả  Phật dạy dòng tương tục  Cuộc đời của chúng sinh  Ai làm thì nấy chịu   73. Tâm quá khứ, vị lai  Đều không, không phải ngã  Nếu tâm sinh là ngã  Khi diệt, không còn ngã   74. Dùng tuệ quán tra tìm ngã  Thì sẽ thấy nó không thật  Rỗng không như thân chuối cây   75. Nếu hữu tình không thật có  Thì khởi tâm thương xót ai? - Người lập thệ thành Phật đạo Giả lập chuyện hư huyễn đó.   76. Nếu không người ai chứng quả? - Tâm còn si, nếu còn thấy Có đắc, có chứng quả Phật Vì muốn dứt khổ chúng sinh Không nên từ bỏ tâm ấy.   77. Ngã mạn gây ra thống khổ  Mê muội về ngã càng tăng  Nếu không thể năng trừ nó  Quán vô ngã là tốt nhứt   78. Thân thể không là bàn chân  Đùi, vế, eo bụng, lưng ngực  Vai v.v. chẳng phải thân.   79. Sườn tay không phải thân thể  Nách, gáy, nội tạng cũng không  Đầu, cổ đều không phải thân  Vậy cái gì thực là thân?   80. Nói thân thể mọi thành phần  Ở cùng khắp mọi phương  Là sai vì mỗi thành phần  Ở vị trí riêng của nó,  Còn thân thể ở chỗ nào?   81. Nếu toàn bộ thân ta  Ở trong mỗi thành phần  Có bao nhiêu phần tử  Phải có bấy nhiêu thân   82. Nếu bên trong ngoài không thân,  Thì làm sao bàn tay v.v…...  Lại có một cái thân được? - Ngoài tay v.v.. không có gì khác, Làm sao có thân thể kia?   83. Vậy thân thể không thật hữu,  Vì ngu mê nên thấy lầm  Chấp tay, thân v.v. làm thân thể  Như trong tối, thấy đống đá  Thành hình dạng một thân người   84. Bao lâu duyên còn tụ họp  Khiến thấy đống đá giống người  Bao lâu tay chân v.v. vẫn còn  Còn thấy dường như có thân   85. Các ngón hợp thành bàn tay  Chứ bàn tay là cái gì?  Các vật họp thành tập hợp  Hợp là giả vì chia phần   86. Phần tử chẻ thành vi trần  Vi trần chia thành phương trần  Phương trần không thực tồn tại  Lại cũng giống như hư không   87. Người có trí sao còn  Tham thân mộng ảo này  Thân đã không thực có  Sao có tướng nam nữ   88. Nếu khổ thọ là thật,  Sao có lúc rất vui?  Nếu lạc thọ là thực?  Sao lại có sầu não?  Thức ăn nuốt chẳng trôi?   89. Nếu bảo vì khổ quá đau,  Nếu không cảm nhận lạc thọ,  Cũng không thể đúng vì là  Cái gì chưa vào thân tâm  Sao lại gọi là cảm thọ?   90. Nó vẫn là cảm thọ  Như trong khi rất vui  Vẫn có cái buồn nhỏ - Không phải vui lớn đã Trừ khử buồn nhỏ sao? - Chút khổ, là vui nhỏ Vậy, sao gọi là khổ?   91. Nếu bảo cảm thọ khổ  Không thể sinh trong tâm  Khi đang sinh thọ khác - Điều này không đứng vững Không phải chấp lầm sao?   92. Cần tu tập tuệ quán  Thấy rõ các pháp không  Trong thửa ruộng quán tuệ  Tăng trưởng tuệ thiền gia   93. Nếu giữa căn và cảnh  Thật có một khoảng cách  Thì làm sao gặp nhau? - Nếu không có ngăn cách Thì căn, trần thành một Còn gặp gỡ làm sao?   94.Vi trần với vi trần  Không thâm nhập lẫn nhau  Vì không có khoảng cách  Không nhập tức không hiệp  Không hiệp tức không gặp   95. Thực vô lý khi nói  Hạt này gặp hạt kia  Ở một phía nào đó  Nếu hạt không thể phân  Mà có thể gặp nhau  Làm ơn chỉ cho xem   96. Với ý thức vô hình  Nói có sự tiếp xúc  Thì rất là phi lý  Nếu có sự tụ họp  Thì cũng là không thật   97. Nếu xúc đã không thực  Cảm thọ từ đâu ra?  Cần gì nhọc sức đeo đuổi  Khổ nào hại người nào?   98. Đã thấy người không thực  Thấy cảm thọ không thực  Thì tại sao tham ái  Với thọ không tiêu diệt?   99. Những gì được thấy chạm xúc  Không thật có, như huyễn mộng  Thọ và tâm đồng sinh khởi  Nên tâm không thể thấy thọ   100. Niệm sau liền nhớ lại  Không thể nghiệm cảm thọ   Hiện tiền ngay cùng lúc  Thọ không thể tự nghiệm  Kẻ khác cũng không thọ được   101. Không thực có người cảm thọ  Không thực có các cảm thọ  Làm sao cảm thọ huyễn hóa  Lại làm hại uẩn vô ngã?   102. Tâm ý không ở trong mắt  Không ở nơi cảnh như sắc    Cũng không ở giữa cảnh mắt  Ý không ở trong hay ngoài  Nó không có ở đâu cả   103. Tâm này không phải thân thể  Tâm này không khác thân thể  Không hiệp thân, không ly thân  Là không thực hữu tuyệt đối  Nên đã Niết bàn tịch diệt   104. Nếu lìa cảnh có thức  Nếu thức cùng sinh cảnh  Thì nó đã sinh rồi  Sao còn đợi duyên cảnh?   105. Nếu cảnh sinh, thức mới sinh  Thức duyên cái gì để sinh?  Vậy cho nên cần thấy rằng  Các pháp không thực có sinh   106. Nếu các pháp vốn không sinh  Làm sao có hai sự thật - Nếu tục đế lập ra, vì chấp hữu, Hữu tình làm sao đạt Niết bàn?   107. Tục đế là phân biệt, phiền não  Liễu ngộ thấy rõ các pháp  Không có tự tánh, có Niết bàn  Nên Niết bàn không phải tục đế   108. Vì tâm năng quán, cảnh bị quán  Phụ thuộc lẫn nhau mà tồn tại  Nên đối tượng không, thì tâm không  Nên sự phân tích này vô lý !  - Đúng, đối tượng không nên tâm không  Nhưng phân tích này không vô lý  Tất cả quán sát phân tích đều  Nương vào nhận thức của thế gian (Tục đế) Còn trên chân đế, tâm không thực   109. Nếu cần tâm để phân tích  Tánh không kia, tâm nầy cần  Phải được phân tích bằng tâm khác  Quá trình này không bao giờ dứt   110. Khi đối tượng của phân tích  Đã được hiểu rõ, xác định  Là trống rỗng, thì tâm này  Không nương gì để tồn tại  Vì không đối tượng, tâm không sinh  Đây chính là Niết bàn tịch diệt   111. Những người mà chủ trương  Tâm cảnh đều thực có  Lập trường khó đứng vững  Nếu cảnh do thức có  Thức do gì mà có?   112. Nếu thức do cảnh mà có,  Thì cảnh do đâu mà có?  Tâm cảnh đối đãi tồn tại  Cả hai đều không thực hữu   113. Không có con, không gọi là cha  Không có cha, con từ đâu sinh?  Không con cũng không cha gì cả  Như thế tâm cảnh không thực có   114. Cây sinh từ hạt mầm giống  Ta hiểu thực có hạt giống  Cũng vậy, thức do cảnh sinh  Nên ta thực biết có cảnh   115. Thấy cây suy ra hạt giống  Là nhờ tâm thức mà biết  Nhưng khi tâm biết đối tượng  Căn cứ gì để biết tâm?   116. Thế gian ai cũng thấy rõ  Mọi sự vật có nguyên nhân  Như cọng rễ sen đều do  Nhiều nhân khác sau sinh ra   117. Ai làm nhân khác biệt nhau? - Là do sai biệt nhân trước Nhưng vì sao nhân sinh quả? - Do năng lực một nhân trước   118. Nếu ông cho Trời Tự Tại  Là nhân của vạn sự vật  Vậy Trời Tự Tại là ai? - Ngài chính là năm đại chủng - Cần gì phải chấp có tên Là Tự Tại Thiên như vậy?   119. Lại nữa các đại chủng  Đất nước đều vô thường  Không có gì linh thiêng  Bất tịnh, bị dẫm đạp  Chắc chắn không Trời, Thần   120. Không gian vì bất động  Không thể là Tự Tại Thiên  Ngã cũng không phải tự tại  Nói là, không thể nghĩ bàn  Thì nói tới để làm gì?   121. Hãy nói Tự Tại Thiên  Khởi sinh ra quả gì? - Ngài tạo ra tự ngã Bốn đại cùng tương tục - Không phải đại chủng đã Là trường cửu hay sao? Nếu giờ nói được tạo Thì thành ra mâu thuẫn? - Thức tâm khởi lên từ Cảnh đối tượng sở tri.   122. Bản chất của thức tâm  Do nghiệp từ vô thỉ  Nếu nói nhân không có khởi thủy  Sao quả (mọi sự vật) lại có bắt đầu?   123. Đã là Tự Tại Thiên  Thì không nương gì khác,  Sao không thường tạo mọi vật đi? - Nếu bảo tuy tự tại Song cũng còn cần duyên Thì duyên do đâu mà có? (Khi tất cả đều do thần tạo)   124. Nếu nhờ duyên hợp mà sinh  Thì nguyên nhân là duyên hợp  Chứ không phải Trời tự tại.  Nhân duyên tụ hội đủ  Nhất định sinh ra quả  Không tụ, không sinh quả   125. Mọi sự vật không do ý trời sinh  Tất do năng lực nhân duyên sinh  Nếu do ý muốn trời mới thành  Ý muốn vô thường không tự tại.   126. Thắng luận chủ trương vi trần  Là nhân thường hằng tạo muôn vật - Thuyết này bị bác bỏ vì Hạt vi trần không thực hữu Số luận: có một chủ thể Trường cửu, nhân tạo mọi vật   127. Chủ thể ấy là trạng thái của  Ba đức quân bình: lạc, ưu, ám,  Nếu ba đức ấy mất quân bình  Biến thành chúng sinh, mọi sinh vật   128. Một thể có ba tính  Là điều rất phi lý  Nên không thể tồn tại  Ba đức không thực có  Vì cái gì có phải đủ ba   129. Nếu không có đủ ba đức  Những gì được tạo thành như  Thanh sắc vĩnh viễn không nghe thấy  Những vật như y áo  Cũng không có đủ lạc khổ (v.v..)   130. (Số luận): Những vật ấy  Có đủ bản chất như nhân  Của chúng là lạc, khổ v.v. - Không phải đã bàn qua sao? Theo số luận, nhân các pháp Có đủ ba đức tính Nhưng ba đức không sinh Ra vật như vải, y   131. Nếu vải, y là nhân  Sinh ra lạc, khổ, v.v.  Là không, thì quả của nó  Lạc, khổ v.v. cũng không  Kết luận: tính thường hằng  Của ba đức hoàn toàn  Là không thể có được.   132. Nếu lạc v.v. là thường hằng,  Sao không có vui trong lúc khổ,  Nếu ông bảo lúc ấy vui ….. giảm,  Một cái đã cho là thường hằng  Tại sao lại có mạnh có yếu?   133. Mọi thứ như lạc, khổ v.v..  Từ mạnh chuyển ra yếu  Thì đương nhiên là vô thường  Sao không thừa nhận ngay rằng  Tất cả pháp hữu vi là vô thường?   134. Trạng thái mạnh yếu của vui  Không có khác với vui  (Tướng tánh là không hai)  Nên hiển nhiên lạc là vô thường  Ông cho rằng là từ không  Không thể sinh ra gì cả?   135. Tuy ông không nhận quả  Rõ rệt được sinh ra  Nhưng lại nhận quả ấy  Lại ẩn tàng trong nhân !  Nếu trong nhân có quả  Thì ăn thực phẩm cũng  Thành ăn đồ bất tịnh.   136. Vậy ông nên mua và  Mặc những hột bông vải  Thay vì mua vải mặc - Ông bảo kẻ ngu chưa khai ngộ Không thấy điều này (quả trong nhân) Nhưng những gì Ngài Tổ sư Số luận thấy chân lý lập ra   137. Đáng lẽ thấy nhân nên biết  Nhưng sao họ không thấy quả trong nhân?  Nếu cái thấy không đúng lý  Sự thấy biết không chân thật   138. Nếu theo Trung quán thì  Mọi nhận thức đều sai (phi lượng)  Thì nhận thức của Trung Quán  Là Tánh Không, không sai sao?  Nên sự tu tập Tánh Không  Đương nhiên cũng là sai !   139. Khi chưa thấy rõ sự thật  Là do hư cấu của vô minh  Thì không thể xem sự thật  Ấy là không có  Nhưng khi nào có thấy  Các pháp được nhận là vọng,  Thì ngay ý niệm  “Không gì thực hữu”  Cũng giả lập mà thôi   140. Khi mộng thấy con chết  Mà mình không có con  Thì ý nghĩ có con  Tất nhiên được chấm dứt   141. Khi ta phân tích như vậy  Sự vật phải có nguyên nhân,  Nhân duyên không phải riêng rẻ,  Tụ hội, không có nhân đầu tiên   142. Mọi sự vật ngoài nhân duyên  Không sinh từ cái gì khác  Không từ đâu, không ở lại  Các pháp không đi về đâu  Vì mê mờ ta đã chấp  Mọi sự vật là thật hữu  Có khác gì với vật huyễn?   143. Những vật hiện do huyễn thuật  Những vật hiện do nhân duyên  Phải được quán xét thật kỹ  Lúc sinh chúng từ đâu đến  Lúc diệt cuối cùng chúng đi đâu?   144. Còn nhân duyên tụ hội  Thì thấy có các vật  Hết nhân duyên hết thấy  Nên mọi sự hư ngụy  Như bóng hiện trong gương  Đâu có gì chân thật.   145. Nếu các pháp thực hiện hữu  Thì cần gì tìm nguyên nhân  Nếu các pháp vốn là không  Đâu cần tìm nguyên nhân   146. Vạn người cũng không thể  Biến không thành ra có  Nếu vĩnh viễn là không  Làm sao biến thành có?   147. Vô thời không là hữu,  Khi nào mới thành hữu? Khi hữu chưa sinh ra Nó chưa tách khỏi vô   148. Nếu chưa tách khỏi vô  Tức không có tách ly  Hữu cũng không thành vô  Không vừa hữu vừa vô   149. Vậy, diệt không thực diệt  Sinh cũng không thực sinh  Cho nên chúng sinh tất  Rốt ráo không sinh diệt   150. Khi quán sâu thì thấy  Chúng sinh chỉ như huyễn  Như mộng, như bộng chuối  Niết bàn, không Niết bàn  Thực ra không khác gì  Trong không, có gì được  Có gì để đánh mất?  Ai là người kính tôi?  Hay ai phỉ báng tôi?   151. Vậy nên trong Tánh Không  Làm gì có được mất  Ai cung kính ta ?  Ai khinh miệt ta ?   152. Khổ vui xuất từ đâu?  Có gì để vui?  Có gì để buồn?  Cuối cùng, ai tham ái  Có gì để tham?   153. Xét kỹ trên nhân gian  Ai sắp lìa đời?  Ai đã sinh ra?  Ai sẽ sinh ra?  Bạn bè người thân  Thực chất là gì?   154. Xin cùng tôi nhận chân  Vạn sự như hư không  Tranh nhau tìm hạnh phúc  Sinh buồn vui tán loạn   155. Chỉ chuốc lấy lo khổ  Tranh cãi, giết hại nhau  Tạo tội nên bị đọa  Vào những cảnh khốn cùng   156. Có được sinh cõi lành  Thụ hưởng vui hạnh phúc  Khi chết lại rơi rớt  Vào đọa xứ chịu khổ  Khó nhẫn, thời gian dài   157. Ba cõi thật hiểm nguy  Người không biết chân lý  Tối hậu chân giải thoát  Chẳng khác bị cột trói  Mê ngộ trái ngược nhau  Khi còn trong sinh tử,  Ta không thấy chân lý  Tối hậu giải thoát này   158. Ta sẽ tiếp tục mãi  Những thống khổ khó kham  Vô biên như biển lớn  Khổ nhiều, làm thiện yếu,  Mạng sống lại ngắn ngủi   159. Ta đã vì thân mạng  Chịu nhọc, chịu đói khát  Thống khổ, quen ăn ngủ,  Giao du với kẻ ác  Làm những chuyện vô nghĩa   160. Một đời sống vô nghĩa  Trôi qua thật là nhanh  Vô cùng khó đạt được  Tuệ quán về Tánh Không.  Trong cuộc đời này đây  Có phương pháp nào dạy  Trừ tiệt tâm tán loạn?   161. Ác ma đang nỗ lực  Dẫn ta vào cõi ác  Ngày nay nhiều tà đạo  Thực khó vượt qua được  Hoài nghi về Chánh pháp   162. Thực khó được thanh nhàn  Phật ra đời khó gặp  Dòng sông mê không dễ dứt  Than ôi, hữu tình khổ thôi   163. Thật đáng thương chúng hữu tình  Đang trôi giạt dòng sông mê  Tuy thống khổ cùng cực thế  Chúng thật ngu, không ý thức   164. Như có kẻ tu khổ hạnh  Thường xuyên tắm gội, đốt lửa  Dù phải khổ cực như thế  Chúng tự hào, thấy vui sướng   165. Có người sống như không  Bao giờ phải già chết  Tử thần sẽ đoạt mạng  Bị đọa vào ác đạo  Chịu đủ mọi thống khổ   166. Bao giờ tôi có thể  Dập tắt đống lửa khổ  Bằng trận mưa an lạc  Trút xuống từ tầng mây  Công đức tôi tích lũy?   167. Bao giờ tôi có thể  Vận dụng tâm rổng rang  Để vô ngại khai thị  Tánh Không cho chúng sinh  Đau khổ vì chấp hữu?

Lời nói đầu và tiểu sử tác giả | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10

Trở về mục "Bồ-tát đạo"

Đầu trang